|
ARSA KARŞILIĞI İNŞAEDİLEN BİNA ARSA SAHİBİNE VERİLEN BAĞIMSIZ BÖLÜM
TESLİMLERİNİN KATMA DEĞER VERGİSİNE TABİ OLMADIĞI HK.
1994 yılı işlemleri incelenen adi ortaklığın kat karşılığı yaptığı
binadan arsa sahiplerine teslim ettiği bağımsız bölümler için katma
değer vergisi hesaplamadığının saptanması ve ortaklarına sattığı iş-
letmeden çekilen katma değer vergisine tabi bağımsız bölümlerin satış
bedellerinin düşük bulunması üzerine adi ortaklık adına aynı yılın A-
ralık dönemi için kaçakçılık cezalı katma değer vergisi salınmıştır.
... Vergi Mahkemesi ... gün ve 1997/738 sayılı kararıyla; 30 seri nolu
Katma Değer Vergisi Genel Tebliğinde müteahhit tarafından arsa sahip-
lerine arsa karşılığı olarak yapılan 150 m2'den büyük olan konutların
tesliminde emsal bedeli üzerinden katma değer vergisi uygulanacağının
belirtildiği, verilen ara kararı üzerine gönderilen cevapta sahipleri-
ne teslim edilen bağımsız bölümlerin tamamı 150 m2'den büyük olduğu
belirtildiğinden arsa sahiplerine yapılan teslimlere katma değer ver-
gisi uygulanması gerektiği, ayrıca inceleme raporunda belirtildiği ü-
zere teşebbüs sahiplerinin işletmeden çektikleri değerler olarak görü-
len ortaklara fatura edilen bağımsız bölümlerin tesbitinde maliyet e-
sasının uygulanmasında ve bu maliyete uygulanacak karlılık oranının
%10 olarak kabul edilmesinde de yasal isabetsizlik görülmediği, kesi-
len kaçakçılık cezasının ise, söz konusu teslimler ve satışların ida-
renin bilgisi dahilinde olması, vergi kaçırma amacıyla hareket edilme-
mesi ve matrah farkının kısmen defter ve belgelerden saptanması nede-
niyle kusur cezasına çevrilmesi gerektiği gerekçesiyle salınan katma
değer vergisinin kusur cezalı olarak onanmasına karar vermiştir. Dava-
lı idare, inceleme raporuna dayanılarak kesilen kaçakçılık cezasının
yasal olduğunu, yükümlü ise, olayda arsanın kat karşılığı müteahhide
devredildiğini, bunun arsanın değerlendirilmesine yönelik olduğunu,
arsa karşılığı arsa sahibine yapılan teslimlerin katma değer vergisine
tabi tutulamayacağını, ortaklığın tasfiyesi nedeniyle kalan bağımsız
bölümlerin ortaklar adına fatura edildiği bu işlem inceleme elemanınca
gerçek satış gibi kabul edilerek perakende satışlar için maliyete uy-
gulanması gereken %10 kar oranının uygulandığını ortaklığın tasfiyesi
amacıyla kalan bağımsız bölümlerin ortaklara fatura edilmesinin pera-
kende satış olarak değerlendirilemeyeceğini ileri sürerek kararın bo-
zulmasını istemektedirler.
Vergi dairesince, temyiz dilekçesinde ileri sürülen hususlar i-
le yükümlü temyiz dilekçesinde ortaklara fatura edilen bağımsız bölüm-
lere ilişkin olarak öne sürülen iddialar bozulması istenilen kararın
dayandığı gerekçeler karşısında kararın bozulmasını sağlayacak durumda
görülmemiştir.
Yükümlü tarafından arsa sahiplerine teslim edilen bağımsız bö-
lümlere ilişkin olarak yapılan cezalı tarhiyata gelince; 3065 sayılı
Katma Değer Vergisi Kanununun, "Verginin konusunu teşkil eden işlem-
ler" başlığını taşıyan 1. maddesinin 1. fıkrasının 1. bendinde, tica-
ri, sınai, zirai faaliyet ve serbest meslek faaliyeti çerçevesinde ya-
pılan teslim ve hizmetlerin katma değer vergisinin konusunu teşkil e-
deceği, 2. fıkrasında da, ticari, sınai, zirai faaliyet ile serbest
meslek faaliyetinin devamlılığının, kapsamının ve niteliğinin Gelir
Vergisi Kanunu hükümlerine göre, Gelir Vergisi Kanununda açıklık bu-
lunmadığı hallerde, Türk Ticaret Kanunu ve ilgili mevzuat hükümlerine
göre tayin ve tesbit olunacağı hükme bağlanmış; 193 sayılı Gelir Ver-
gisi Kanununun 37. maddesinde ise, her türlü ticari ve sınai faaliyet-
ten doğan kazançların ticari kazanç olduğu açıklandıktan sonra, 2.
fıkrasının 4. bendinde, gayri menkullerin alım, satım ve inşa işleriy-
le devamlı olarak uğraşanların bu işlerinden elde ettikleri kazançla-
rın ticari kazanç sayılacağı öngörülmüştür.
Yukarıda sözü edilen maddelerde yazılı hükümlerin birlikte in-
celenmesinden anlaşılacağı üzere, gayrimenkullerin alım, satım ve inşa
işleriyle (devamlı) olarak uğraşanların faaliyetleri ticari faaliyet,
ticari faaliyet çerçevesinde ve sonucunda elde edilen kazançlar ise,
ticari kazanç olarak sayıldığından, Katma Değer Vergisi Kanununun 2.
maddesinde açıklanan "bir mal üzerindeki tasarruf hakkının malik veya
onun adına hareket edenlerce, alıcıya veya adına hareket edenlere dev-
redilmesi teslim sayılır." hükmünün de, ticari bir faaliyet sonucunda
yapılan mal teslimlerine uygulanacağı doğaldır.
Bu açıklamaların ışığında bir kişinin arsasını, arsalarında ya-
pılan sözleşme uyarınca bir aracıya (müteahhite) vererek karşılığında,
inşa edilen binadan kat sahibi olması halinin hukuki açıdan değerlen-
dirilmesi anlaşmazlığın çözümü bakımından önem arzetmektedir.
Borçlar Kanununun 182. maddesinde, "satım bir akittir ki onunla
satıcı, satılan malı alıcının iltizam ettiği semeni mukabilinde alıcı-
ya teslim ve mülkiyeti ona nakleylemek borcunu tahammül eder." hükmü
yer almıştır. Taşınır ve taşınmaz malların satışında, satıcı malını a-
lıcıya bir (Semen) karşılığında teslim eder. Semen veya bedel dediği-
miz şey, satım akdinde paradır. Arsa karşılığında kat alımında ise,
taşınmazın (arsa veya kat) para karşılığında satışı söz konusu değil-
dir.
Öte yandan, aynı kanunun 232. maddesinde, satım hükümlerinin,
trampada da tatbik olunacağı, şöyle ki, trampa edenlerden herbirinin
ifasını taahhüt ettiği şeye göre alıcı hükmünde tutulacağı hükme bağ-
lanmıştır. Trampada, bir mal, başka bir mal ile değiştirilmektedir.
Satım akdine ilişkin hükümler kıyas yoluyla trampada da uygulanmakta
olup; trampada, taraflar arasında malların mübadelesi gerekli ve ye-
terlidir. Bu mübadele sırasında mübadeleye konu malların niteliklerin-
de bir değişiklik olmamaktadır.
Oysa, bir kişinin arsası karşılığında kat sahibi olmasında du-
rum tamamen başkadır. Üzerine inşaat (bina) yapılan arsanın mülkiyeti,
başlangıçta tamamen arsa sahibine ait olsa dahi, müteahhitle yapılan
sözleşme uyarınca ve Kat Mülkiyeti Kanunu hükümlerine göre inşaata
başlanırken arsa paylara bölünmekte, müşterek mülkiyete esas bu payla-
ra, inşaat yapma ve kat mülkiyeti tesis etme borcu (kat irtifakı) bağ-
lanmaktadır. İnşaat tamamlandıktan ve her kat (bağımsız bölüm) haline
gelip, kişisel mülkiyete geçildikten sonra da, o bağımsız bölümlere a-
it arsa payları, bağımsız bölümlere bağlı olarak devam etmekte, ana
gayrimenkulün ortak sayılan yerlerinde, kat malikleri müştereken ta-
sarrufta bulunabilmektedir. O halde, arsa sahibinin arsası üzerindeki
mülkiyeti kişisel olmaktan çıkmakta, kendisine intikal eden katlara
bağlı olarak, müşterek mülkiyet hükümlerine göre, arsa payı oranında,
diğer kat malikleri ile paydaş durumuna girmektedir. Kat Mülkiyeti Ka-
nunu hükümlerinin uygulanmasını gerektiren ve hukuki statüsü tamamen
değişik olan bu durumun trampa hükümleri ile ilgilendirilmesi düşünü-
lemez.
Bütün bu açıklamalardan anlaşılmaktadır ki, bir kişinin kat e-
dinme karşılığında arsasını müteahhide vermesi ve inşa edilen binadan
kat sahibi olması olayı, hukuki açıdan bir çok işlemi içeren ve arsa-
nın değerlendirilmesi amacına yönelik, Kat Mülkiyeti Kanunu hükümleri-
nin uygulanmasını da gerektiren, tamamen kendine özgü (sui generis)
bir hukuki muamele olarak nitelendirilebilir. Varsayıma ve benzetmeye
dayanılarak yapılan bir vergilendirme ise, verginin kanunilik ilkesi
ile bağdaşmaz.
Bu durumda yükümlü adi ortaklık tarafından arsa karşılığı inşa
edilen binadan arsa sahibine yapılan bağımsız bölümlerin teslimlerini
katma değer vergisine tabi tutma olanağı bulunmadığından bu kalem ne-
deniyle yapılan kaçakçılık cezalı tarhiyatın mahkemece onanmasında i-
sabet görülmemiştir.
Açıklanan nedenlerle vergi dairesi temyiz isteminin reddine,
yükümlü temyiz isteminin ortaklara fatura edilen bağımsız bölümler yö-
nünden reddi, arsa sahiplerine yapılan teslimler yönünden kabulü ...
Vergi Mahkemesinin ... gün ve 1997/738 sayılı kararının arsa sahiple-
rine teslim edilen bağımsız bölümler nedeniyle yapılan cezalı tarhiya-
ta ilişkin hüküm fıkrası yönünden bozulmasına karar verildi.
(MT/ES)
|