|
ÇEK BİR ÖDEME ARACI OLDUĞUNDAN EL DEFTERİNDE YER ALAN ÇEK TUTARININ
İLGİLİ DÖNEMDE BEYAN EDİLEN KATMA DEĞER VERGİSİNE DAHİL OLUP OLMADI-
ĞININ ARAŞTIRILMASI GEREKTİĞİ HK.
Dava, akaryakıt ticareti işi ile uğraşan limited şirket adına 1990 yı-
lına ilişkin defter ve belgelerinin ihticaca salih bulunmaması ve il-
gili dönemde beyan etmiş olduğu katma değer vergisi indirimine dayanak
teşkil eden belgelerin ibraz edilememesi nedeniyle 3065 sayılı Kanunun
29/3 ve 34.maddelerine göre söz konusu indirimler kabul edilmeyerek ve
bir petrol şirketinden almış olduğu bir adet çeke ilişkin olarak el
defterinde yer alan kaydın esas alınması sonucu kayıtdışı hasılatın
varlığından söz edilerek Kasım dönemi için tarh edilen katma değer
vergisi ile kayıt dışı hasılata ilişkin olarak bulunan katma değer
vergisine kesilen kaçakçılık cezasının terkini istemiyle açılmıştır.
Ankara 2.Vergi Mahkemesi 10.11.1994 gün ve E:1993/921, K:1994/1133
sayılı kararı ile; olayda yükümlü şirketin 1987-1990 yıllarına iliş-
kin defter ve belgelerini su basması nedeniyle ibraz edemediği husu-
sunun dosyada mevcut ilgili yer Asliye Ticaret Mahkemesince verilen
zayi belgesi ile ispatlandığından 213 sayılı Kanunun 13.maddesine gö-
re mücbir sebebin varlığında kuşku bulunmadığı, tüm bu olgular gözardı
edilerek vergi idaresince yapılan denetimde şirketin iş yerinde bir
adet el defteri bulunmuş olması ile şirket temsilcisiyle akrabalığı o-
lan kişiler tarafından kurulan diğer iki şirketin defter ve belgeleri-
ninde yangın ve su basması gibi olaylarla zayi edilmesi halleri karine
kabul edilip defter ve belgelerin kasıtlı olarak yok edildiği kanaati-
ne varılarak ve yükümlü şirketçe su baskınında zayi edilen yasal def-
terler yerine tasdik ettirilen defterlerin ihticaca salih olmadığı
ileri sürülerek 213 sayılı Kanunun 30.maddesi hükmü uyarınca yapılan
inceleme sırasında indirime esas tuttuğu belgelerin kasıtlı olarak
ibraz edilmediği nedeniyle 3065 sayılı Kanunun 34.maddesi hükmü uyarın
ca indirimlerin kabul edilmemesi sonucu katma değer vergisi tarh edil-
diğinin anlaşıldığı, bu durumda, olayda mahkemece verilen zayi belgesi
ile de kanıtlanan mücbir sebep hali dikkate alınmadan salt yükümlünün
kasıtlı hareket ettiği varsayılarak yapılan tarhiyatta isabet bulundu-
ğundan söz edilemeyeceği, şirketin iş yerinde yapılan denetim esnasın-
da bulunan el defterinde yer alan kayıtların "Köse Petrol" den alındı-
ğı anlaşılan çekin bir mal satışı karşılığında tahsil edilmesine rağ-
men söz konusu satış tutarının şirketçe kayıt dışı bırakıldığı varsa-
yılarak yapılan kaçakçılık cezalı tarhiyata gelince, kurumlar vergisi
yönünden düzenlenen rapora ekli tutanaklarda çekin alındığı şirketin
sahibinin yükümlü limited şirkete borç veya başka nedenlerle para,
çek veya buna benzer şeyler verilmediğini ifade ettiği nlaşıldığından
çeki düzenleyenle tahsil eden taraf arasında ticari veya herhangi bir
biçimde borç alacak ilişkisi bulunduğundan söz edilemeyeceği, bu du-
rumda, gayri resmi nitelikteki el defterinde yer alan bir kayıttan
hareketle söz konusu defterde kayıtlı çek tutarının resmi defterlere
yansıtılmadığı gerekçesiyle bu yönden de tarhiyata gidebilmek için
kayıtların yasal defter ve belge kayıtlarıyla karşılaştırılması ve bu
yönde araştırma ve inceleme yapılmak suretiyle matrah farkı bulunması
halinde tarhiyat yapılması gerekirken aralarında ticari ilişkinin var-
lığı saptanamayan ve el defterindeki soyut bir bilgiden öteye geçmeyen
basit bir kaydın maddi delil niteliğinde sayılarak ve yukarıda belir-
tilen karşılaştırma yapılmadan tespit edilen matrah farkı üzerinden
yapılan cezalı tarhiyatta da isabet bulunmadığı gerekçesiyle tarhiyatı
terkin etmiştir. Vergi dairesi müdürlüğü, inceleme raporundaki bulgu-
lar esas alınarak yapılan tarhiyatta isabetsizlik bulunmadığını ileri
sürerek kararın bozulmasını istemektedir.
Temyiz konusu, yükümlü limited şirketin ilgili yıl defter ve belgele-
rinin ihticaca salih bulunmaması ve bu dönemlerde beyan etmiş olduğu
katma değer vergisi indirimlerine dayanak teşkil eden belgelerini in-
celemeye ibraz edememesi nedeniyle 3065 sayılı Kanunun 29/1-(a) ve
34.maddelerine göre söz konusu indirimlerin kabul edilmeyerek ve bir
petrol şirketinden almış olduğu bir adet çeke ilişkin olarak el def-
terinde yer alan kayıt esas alınıp kayıt dışı hasılatın varlığından
söz edilerek tarh edilen katma değer vergisi ile kayıt dışı hasılata
ilişkin olarak hesaplanan katma değer vergisi üzerinden kesilen kaçak-
çılık cezasının terkini istemiyle açılan davayı kabul eden mahkeme ka-
rarının bozulması istemine ilişkindir.
3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanununun 29.maddesinin 1/a bendinde,
mükelleflerin, yaptıkları vergiye tabi işlemleri üzerinden hesaplanan
katma değer vergisinden, bu kanunda aksine hüküm almadıkça faaliyetle-
rine ilişkin olarak kendilerine yapılan teslim ve hizmetler dolaysıyla
hesaplanarak düzenlenen fatura ve benzeri vesikalarda gösterilen katma
değer vergisini indirebilecekleri, aynı Kanunun 34.maddesinin 1.bendin
de, yurt içinde sağlanan veya ithal olunan mal ve hizmetlere ait katma
değer vergisinin alış faturası veya benzeri vesikalar ve gümrük makbu-
zu üzerinden ayrıca gösterilmek ve bu vesikalar kanuni defterlere kay-
dedilmek şartıyla indirilebileceği hüküm altına alınmış, 213 sayılı
Vergi Usul Kanununun "Vergi Kanunlarının Uygulanması ve İspat" başlık-
lı 3.maddesinin B-İspat, kısmının son paregrafında da "iktisadi, tica-
ri ve teknik icaplara uymayan veya olayın özelliğine göre normal ve
mutad olmayan bir durumun iddia olunması halinde ispat külfeti bunu
iddia eden tarafa ait olduğu açıklanmış bulunmaktadır. 2577 sayılı
İdari Yargılama Usulü Kanununun 20.maddesinin 1.fıkrasında da, Danış-
tay ile idare ve vergi mahkemelerinin, bakmakta oldukları davalara
ait her çeşit incelemeleri kendiliklerinden yapacakları, mahkemelerin
belirlenen süre içinde lüzum gördükleri evrakın gönderilmesini ve her
türlü bilgilerin verilmesini taraflardan ve ilgili diğer yerlerden is-
teyebilecekleri belirtilmek suretiyle idari yargı yerlerine geniş bir
araştırma yatkesi tanınmıştır.
Bu hükümler karşısında, katma değer vergisinin indirim konusu yapıla-
bilmesi için, indirim konusu yapılacak verginin fatura veya benzeri
belgelerin kanuni defterlere kaydedilmiş olması gerekmekte olup, def-
ter ve belgelerin su baskını nedeniyle zayi edilmişolması yukarıda be-
lirtilen ispat ve ibraz yükümlülüğünü ortadan kaldırmaya dayanak sayı-
labilecek hukuki bir neden olarak düşünülemez. Zira ticari icaplara
göre emtia satın aldığı kişi veya kuruluşları tanımak ve bilmek duru-
mundaki bir alıcının gerekli girişimleri yaparak emtia alımına ilişkin
belgelerin mevcudiyetini ispat olanağına her zaman sahip bulunmakta-
dır.
Bu durumda, ispat külfeti kendisine düşen yükümlüler tarafından ibraz
edilebilen fatura ve benzeri vesikalara ilişkin katma değer vergisi
indirim konusu yapılabilecek, aksi halde indirimler kabul edilmeyecek-
tir.
Kaldı ki, olayda, yükümlü şirketin akaryakıt alışlarının tamamının
Petrol Ofisi Anonim Şirketinden yaptığı anlaşılmış olup, yükümlünün
anılan şirket nezdinde yapacağı girişimler sonucunda söz konusu emtia
alımına ilişkin belgeleri temin ederek ödediği alımlarına ilişkin bel-
geleri ibraz edeceğinde de kuşku bulunmamaktadır.
Bu açıklamalar karşısında vergi mahkemesince davanın çözümüne esas teş
kil etmek üzere, 2577 sayılı Kanunun yukarıda anılan 20/1.maddesinin
kendilerine tanıdığı resen araştırma yetkisini kullanarak ara kararıy-
la, yükümlüden ihtilaflı döneme ait topladığı belgeler getirtilmek su-
retiyle katma değer vergisi indirimlerinin tespit edilmesi ve yükümlü
şirketin ispat edemediği indirimlerin kabul edilmemesi gerekirken mah-
kemece bu matrah kalemine ilişkin olarak idarece 3065 sayılı Kanunun
34.maddesine dayanılarak yapılan katma değer vergisi tarhiyatının ter-
kin edilmesi yönünde oluşturulan hüküm fıkrasında yasal isabet görül-
memiştir.
Şirket el defterinde kayıtlı çek kaydından hareketle bulunan matrah
farkına gelince;
Şirket iş yerindeki denetim de bulunan el defterinde "Köse Petrol" den
alındığı anlaşılan bir adet çek kaydından hareketle söz konusu çek ne-
deniyle tahsil edilen paranın anılan şirkete yapıldığı halde kayıt dı-
şı bırakılan emtia satışına lişkin olduğu kabul edilerek çekte yazılı
tutar üzerinden matrah farkı bulunduğu nlaşılmakta olup, "çek"in mahi-
yetinin belirlendiği 6762 sayılı Türk Ticaret Kanununun 692.maddesinin
2.fıkrası ile, "çek, kayıtsız ve şartsız muayyen bir bedelin ödenmesi
için havaleyi ihtiva eder" denilmek suretiyle bir "ödeme aracı" oldu-
ğu vurgulanan çekin bu özelliği gözönüne alındığında çekte yazılı tuta
rın söz konusu matrah farkının tespitine esas alınması yerindedir.
Her ne kadar, inceleme sırasında yükümlü şirket yetkilisi ile Köse Pet
rol yetkilisinin vermiş oldukları ifadelerde söz konusu çekin karşı-
lıklı yapılan bir alış-veriş karşılığı olmadığı gibi bir alacak-borç
ilişkisinden de kaynaklanmadığı ve aralarında herhangi bir ticari i-
lişkinin mevcut olmadığı iddia edilmişse de; ortada el defterinde yer
alan ve yasal defterlere kaydedilip kaydedilmediği yönünde fiili imkan
sızlık nedeniyle bir araştırma yapılamasa da tahsil edilmiş olan bir
çekin varlığı ihtilafsızdır. Bu durumda ticari icaplara uygun bir şe-
kilde çekte yazılı tutarın hangi hizmet ve teslim karşılığında alın-
dığını Vergi Usul Kanununun 3.maddesi uyarınca ispatlayamayan ve bu
yönde hiç bir veri ileri süremeyen yükümlünün bu iddialarına itibar
edilemez. Söz konusu çekle ilgili olarak çeki alan ve veren taraflar
nezdinde düzenlenen tutanaklarda yer alan ifadelerde, birbirleriyle
hiç bir ticari ilişkileri olmadığından söz konusu çekin bir emtia alım
ve satımı ile ilişkisi bulunmadığı iddiasına idare tarafından bu duru-
mun aksini kanıtlayıcı somut bir veri ortaya konulamamış olsa bile çe-
kin ne tür bir hizmet ifası ve mal teslimi karşılığı alındığı hususu-
nun yükümlü şirket temsilcisi tarafından "normal ve mutad olmayan, ik-
tisadi ticari ve teknik icaplara uymayan" bir ifadeyle açıklama yoluna
gidilmiş olduğundan, çekte yer alan tutarın, çekin alındığı şirkete
yapılan bir emtia satımı karşılığı tahsil edilen tutar olması nedeniy-
le yükümlü şirketçe kayıt dışı bırakılan bir hasılat olduğu kabul edi-
lerek söz konusu tutara isabet eden katma değer vergisi üzerinden ce-
zalı tarhiyat yapılmasında isabetsizlik bulunmamıştır.
Ancak, inceleme raporu düzenlenirken inceleme elemanınca dikkate alın-
mış olsa dahi mahkemece, bozma kararı üzerine konu yeniden irdelenir-
kin, çek tutarı katma değer vergisinin, yükümlü şirket tarafından 3065
sayılı Kanunun 34.maddesine göre ilgili dönem için indirim olarak be-
yan edilen katma değer vergisi tutarından daha düşük olduğu ve bu ha-
liyle normalde Kasım döneminde beyan ettiği katma değer vergisi indi-
rimlerine dahil olabileceği ihtimalinin varlığı karşısında yukarıda
anılan 2577 sayılı Kanunun 20/1.maddesi uyarınca kendiliğinden bu hu-
sus da gözönünealınıp araştırılarak söz konusu çek tutarına isabet
eden katma değer vergisi tutarının ilgili dönemde beyan edilen katma
değer vergisi indirimleri içerisinde yer alıp almadığını ortaya çıka-
racak bur araştırma sonucuna göre karar verilmesi gerekeceği doğaldır.
Bu durumda, mahkemece, uyuşmazlığın çek kaydından yararlanılarak bu-
lunan matrah kalemine ilişkin kısmının yukarıda vurgulanan saptamalar
doğrultusnda irdelenmesi suretiyle ulaşılacak sonuca göre karar veril-
mesi gerekirken yükümlü şirket temsilcisinin ticari icaplara uymayan
ifadesine dayanarak somut bir bulgu olan çek kaydını salt defter ve
belgelerin mücbir sebepten dolayı zayi olması nedeniyle yasal kayıt-
larla karşılaştırma olanağı kalmadığı gerekçesiyle yukarıda belirtilen
boyutuyla dikkate alınmayarak bu konuya ilişkin olarak tesis edilen
hüküm fıkrası da yerinde görülmemiştir.
Açıklanan nedenlerle, temyiz isteminin kabulüne, Vergi Mahkemesinin
1994/1133 sayılı karının yukarıda belirtilen hususlar dikkate alına-
rak yeniden karar verilmek üzere bozulmasına karar verildi.
(DAN-DER; SAYI:92) (MT/ES)
|