|
ARSA KARŞILIĞINDA İNŞA EDİLEN İŞYERİ TESLİMLERİNİN KATMA DEĞER VERGİ-
SİNE TABİ OLMADIĞI HK.
Yükümlü şirket tarafından arsa karşılığında teslim edilen işyerleri
nedeniyle ihtirazi kayıtla verilen 1998 yılının Eylül dönemine ilişkin
katma değer vergisi beyannamesi üzerinden tahakkuk ettirilip ödenen
katma değer vergisinin ret ve iadesi istemiyle dava açılmıştır. ...
Vergi Mahkemesinin ... gün ve ... sayılı kararıyla; arsa karşılığı
inşaat işinde mevcut iki teslimden biri olan müteahhit tarafından arsa
sahibine yapılan işyeri teslimlerinin katma değer vergisinden müstesna
olduğuna dair 3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanununda bir düzenleme-
nin bulunmadığı, bu durumda arsa karşılığında arsa sahibine teslim e-
dilen işyerleri nedeniyle tahakkuk ettirilen katma değer vergisinde
yasaya aykırılık görülmediği gerekçesiyle dava reddedilmiştir. Yükümlü
şirketçe, arsa karşılığı inşa edilen yerlerin bir kısmının sözleşme u-
yarınca arsa sahibine bırakılmasının ticari nitelik taşımadığı ve
trampa olarak da vasıflandırılamayacağı, dolayısıyla katma değer ver-
gisine tabi tutulamayacağı ileri sürülerek mahkeme kararının bozulması
istenilmiştir.
3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanununun "Verginin konusunu
teşkil eden işlemler" başlığını taşıyan 1. maddesinin 1. fıkrasının 1.
bendinde, ticari, sınai, zirai faaliyet ve serbest meslek faaliyeti
çerçevesinde yapılan teslim ve hizmetlerin katma değer vergisinin ko-
nusunu teşkil edeceği, 2. fıkrasında da, ticari, sınai, zirai faaliyet
ile serbest meslek faaliyetinin devamlılığının, kapsamının ve niteli-
ğinin Gelir Vergisi Kanunu hükümlerine göre, Gelir Vergisi Kanununda
açıklık bulunmadığı hallerde, Türk Ticaret Kanunu ve ilgili mevzuat
hükümlerine göre tayin ve tespit olunacağı hükme bağlanmış; 193 sayılı
Gelir Vergisi Kanununun 37. maddesinde ise, her türlü ticari ve sınai
faaliyetten doğan kazançların ticari kazanç olduğu açıklandıktan son-
ra, 2. fıkrasının 4. bendinde, gayrimenkullerin alım, satım ve inşa
işleriyle devamlı olarak uğraşanların bu işlerinden elde ettikleri ka-
zançların ticari kazanç sayılacağı öngörülmüştür.
Yukarıda sözü edilen maddelerde yazılı hükümlerin birlikte in-
celenmesinden anlaşılacağı üzere, gayrimenkullerin alım, satım ve inşa
işleriyle (devamlı) olarak uğraşanların faaliyetleri ticari faaliyet,
ticari faaliyet çerçevesinde ve sonucunda elde edilen kazançlar ise,
ticari kazanç olarak sayıldığından, Katma Değer Vergisi Kanununun 2.
maddesinde açıklanan "bir mal üzerindeki tasarruf hakkının malik veya
onun adına hareket edenlerce, alıcıya veya adına hareket edenlere dev-
redilmesi teslim sayılır." hükmünün de, ticari bir faaliyet sonucunda
yapılan mal teslimlerine uygulanacağı doğaldır.
Bu açıklamaların ışığında bir kişinin arsasını, arsalarında ya-
pılan sözleşme uyarınca bir aracıya (müteahhite) vererek karşılığında
işyerleri alması halinin hukuki açıdan değerlendirilmesi anlaşmazlı-
ğın çözümü bakımından önem arz etmektedir.
Borçlar Kanununun 182. maddesinde, "satım bir akittir ki onunla
satıcı, satılan malı alıcının iltizam ettiği semeni mukabilinde alıcı-
ya teslim ve mülkiyeti ona nakleylemek borcunu tahammül eder." hükmü
yer almıştır. Taşınır ve taşınmaz malların satışında, satıcı malını
alıcıya bir (semen) karşılığında teslim eder. Semen veya bedel dediği-
miz şey, satım akdinde paradır. Arsa karşılığında işyeri alımında ise,
taşınmazın (arsa veya işyeri) para karşılığında satışı söz konusu de-
ğildir.
Öte yandan, aynı Kanunun 232. maddesinde, satım hükümlerinin,
trampada da tatbik olunacağı, şöyle ki, trampa edenlerden herbirinin
ifasını taahhüt ettiği şeye göre alıcı hükmünde tutulacağı hükme bağ-
lanmıştır. Trampada, bir mal, başka
bir mal ile değiştirilmektedir. Satım akdine ilişkin hükümler kıyas
yoluyla trampada da uygulanmakta olup; trampada, taraflar arasında
malların mübadelesi gerekli ve yeterlidir. Bu mübadele sırasında müba-
deleye konu malların niteliklerinde bir değişiklik olmamaktadır.
Oysa, bir kişinin arsası karşılığında kat sahibi olmasında du-
rum tamamen başkadır. Üzerine inşaat (bina) yapılan arsanın mülkiyeti,
başlangıçta tamamen arsa sahibine ait olsa dahi, müteahhitle yapılan
sözleşme uyarınca ve Kat Mülkiyeti Kanunu hükümlerine göre inşaata
başlanırken arsa paylara bölünmekte, müşterek mülkiyete esas bu payla-
ra, inşaat yapma ve kat mülkiyeti tesis etme borcu (kat irtifakı) bağ-
lanmaktadır. İnşaat tamamlandıktan ve her kat (bağımsız bölüm) haline
gelip, kişisel mülkiyete geçildikten sonra da, o bağımsız bölümlere
ait arsa payları, bağımsız bölümlere bağlı olarak devam etmekte, kat
malikleri ana gayrimenkulün ortak sayılan yerlerinde müştereken tasar-
rufta bulunabilmektedir. O halde, arsa sahibinin arsası üzerindeki
mülkiyeti kişisel olmaktan çıkmakta, kendisine intikal eden bölümlere
bağlı olarak müşterek mülkiyet hükümlerine göre, arsa payı oranında
diğer kat malikleri ile paydaş durumuna girmektedir. Kat Mülkiyeti Ka-
nunu hükümlerinin uygulanmasını gerektiren ve hukuki statüsü tamamen
değişik olan bu durumun trampa hükümleri ile irtibatlandırılması düşü-
nülemez.
Bütün bu açıklamalardan anlaşılmaktadır ki, bir kişinin bağım-
sız bölüm edinme karşılığında arsasını müteahhide vermesi ve inşa e-
dilen binadan kat sahibi olması olayı, hukuki açıdan bir çok işlemi
içeren ve arsanın değerlendirilmesi amacına yönelik, Kat Mülkiyeti Ka-
nunu hükümlerinin uygulanmasını da gerektiren, tamamen kendine özgü
(sui generis) bir hukuki muamele olarak nitelendirilebilir. Varsayıma
ve benzetmeye dayanılarak yapılan bir vergilendirme ise, verginin ka-
nunilik ilkesi ile bağdaşmaz.
Bu durumda, yükümlü şirket tarafından arsa karşılığında inşa
edilen bölümlerden arsa sahibine yapılan işyeri teslimleri katma değer
vergisine tabi tutulamayacağından, ihtirazi kayıtla verilen katma de-
ğer vergisi beyannamesi üzerinden tahakkuk ettirilip ödenen katma de-
ğer vergisinin yükümlü şirkete ret ve iadesi yolunda bir karar veril-
mesi gerekirken, davanın reddedilmesinde isabet görülmemiştir.
Açıklanan nedenlerle temyiz isteminin kabulüyle ... Vergi Mah-
kemesinin ... gün ve ... sayılı kararının bozulmasına karar verildi.
(DAN-DER; SAYI:103) (YÖ/ES)
|