|
DEFTER VE BELGE İBRAZI İSTEMİNİ YERİNE GETİRMEYEN VE BU NEDENLE UYGU-
LADIĞI KATMA DEĞER VERGİSİ İNDİRİMLERİ KABUL EDİLMEYEN YÜKÜMLÜ ADINA
UYGULANAN TARHİYATIN HUKUKA UYGUNLUĞUNUN ANCAK, DEFTER VE BELGELER İN-
CELENEREK SAPTANABİLECEĞİ, YÜKÜMLÜNÜN DEFTER VE BELGELERİNİ MAHKEMEYE
SUNMA YOLUNDAKİ İSTEMİNİN VE DAVANIN REDDİNİN YASAYA UYGUN DÜŞMEDİĞİ HK.
Otobüs işletmeciliği yapan ve kullandığı yolcu biletlerinden bir kıs-
mını kaybettiğini vergi dairesine bildiren yükümlünün defter ve belge-
leri incelenmek istenmiş, incelemeye ibraz edilmemesi nedeniyle 1991
yılında beyan ettiği katma değer vergisi indirimleri kabul edilmeye-
rek, adına 1991 Ocak ila Aralık dönemleri için kaçakçılık cezalı katma
değer vergisi salınmıştır.
Tarhiyata karşı açılan davayı inceleyen Ordu Vergi Mahkemesi
4.2.1994 günlü ve E:1993/167, K:1994/17 sayılı kararıyla; 213 sayılı
Yasanın 30 uncu maddesinde resen vergi tarhı, 3065 sayılı Yasanın 29
uncu maddesinde vergi indirimi ve 34 üncü maddesinde indirimin belge-
lendirilmesi, 54/1 inci maddesinde de kayıt düzenine ilişkin hükümle-
rin yer aldığı, 1991 yılında yolcu biletlerinin bir kısmını kaybeden
davacının, bu iddiasının doğruluğunun araştırılması için 1991 ve 1992
yıllarına ait defter ve belgelerinin incelemeye ibrazının istendiği,
yazının tebliğ edildiği tarihten raporun düzenlendiği tarihe kadar
ibraz edilmemesi üzerine, 213 sayılı Yasanın 30 uncu maddesi gereğince
vergi dairesi müdürlüğündeki tarh dosyası üzerinde inceleme yapıldığı,
matrahın, bu inceleme ile saptandığı, hukuken geçerli vergi inceleme
yazısına ve usulüne uygun yapılan tebligata rağmen raporun düzenlen-
diği tarihe kadar geçen sürede herhangi bir sebep ve mazeret gösteril-
meden defter ve belgelerin inceleme elemanına ibraz edilmemesi nede-
niyle olayda resen takdir sebebi bulunduğu, davacının, defter ve bel-
gelerinin mahkemelerince incelenmesini istediği, 2577 sayılı İdari
Yargılama Usulü Kanununun 20 nci maddesi hükmüne göre her ne kadar
mahkemeler resen araştırma yetkisini haiz ise de defter ve belgelerin
inceleme elemanına ibraz edilmemesinin haklı bir nedene dayanması ge-
rektiği, olayda, davacının hiç bir haklı sebep ve mazeretinin bulun-
madığı, bu durumda, davacının defter ve belgelerinin vergi mahkemesin-
ce incelenmesinin, mükelleflerin vergi incelemesi yapmaya yetkili
olanlarca istendiğinde defter ve belge ibraz edilmesi sorumluluğunu
müeyyidesiz bırakacağı gibi kanunen resen takdir konusu olan bir ka-
zancın maddi delillere dayandırılması sonucunu doğuracağı, İdari
Yargılama Usulü Kanunundaki resen araştırma yetkisinin amacının bu
olmadığı, mahkemelerinin davacının defter ve belgelerini inceleyerek
dönem matrahını yeniden belirleme yetkisinin bulunmadığı, böyle bir
talebin kabul edilmesinin, mahkemelerin idarenin yerine geçmesi sonu-
cunu doğuracağı, bu nedenle davacı isteminin yerine getirilmesinin
mümkün olmadığı ve cezalı tarhiyatta yasaya aykırılık bulunmadığı ge-
rekçesiyle davayı reddetmiştir.
Yükümlünün temyiz istemini inceleyen Danıştay Dokuzuncu Dairesi
21.9.1994 günlü ve E:1994/801, K:1994/3590 sayılı kararıyla; 213 sayı-
lı Vergi Usul Kanununun 30 uncu maddesinde, defter ve belgelerin her
ne sebeple olursa olsun ibraz edilmemesinin resen takdir sebebi sayıl-
dığı, 3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanununun 29 uncu maddesinin 1/a
bendinde indirimin, 34 üncü maddesinin 1 inci bendinde ise indirimin
belgelendirilmesinin düzenlendiği, bu hükümler karşısında katma değer
vergisinin indirim konusu yapılabilmesi için indirim konusu yapılacak
verginin fatura veya benzeri belgeler ile gümrük makbuzu üzerinde ay-
rıca gösterilmesi ve söz konusu belgelerin deftere kaydedilmiş olması
gerektiği, 213 sayılı Vergi Usul Kanununun 3 üncü maddesinin (b) bendi
uyarınca vergilendirmede, vergiyi doğuran olay ve bu olaya ilişkin
muamelelerin gerçek mahiyetinin esas alınması gerektiği, 2577 sayılı
İdari Yargılama Usulü Kanununun 20 nci maddesinde de idari yargı yer-
lerinin, mevcut bilgi ve belgelerin gerçeğe ulaşılmasında yeterli gö-
rülmemesi halinde her türlü incelemeyi yapmalarının öngörüldüğü, ger-
çeğe ulaşmak amacıyla yapılan araştırma ve incelemelerin idarenin ye-
rine geçmek olarak düşünülemeyeceği, olayda yükümlü defter ve belge-
lerini inceleme elemanına ibraz etmemişse de dava dilekçesinde defter
ve belgelerin muntazam olduğunu belirterek mahkemece incelenmesini is-
tediği, tarhiyatın yasal olup olmadığının saptanması için ibraz edil-
mek istenen defter ve belgelerin mahkemeye getirtilerek incelenmesi ve
sonucuna göre bir karar verilmesi gerekirken, yazılı gerekçe ile dava-
nın reddedilmesinde yasal isabet görülmediğinden bahisle mahkeme kara-
rını bozmuştur.
Bozma kararına uymayan Ordu Vergi Mahkemesi 30.11.1994 günlü ve
1994/218 sayılı kararında; ilk kararındaki hukuksal nedenleri yinele-
miş, aynı yıl için ve aynı inceleme raporuna dayanılarak davacı adına
yapılan kaçakçılık cezalı gelir vergisi tarhiyatına karşı açılan dava-
nın mahkemelerince reddedildiği, bu kararın Danıştay Üçüncü Dairesinin
26.10.1994 gün ve 1994/3285 sayılı kararı ile onandığı gerekçesiyle
davanın reddi yolundaki ilk kararında direnmiştir.
Direnme kararı yükümlü tarafından temyiz edilmiş, katma değer
vergisi indirimi için yasada öngörülen koşulları taşıdığının, defter
ve belgeler üzerinde de görüleceği ileri sürülerek kararın bozulması
istenmiştir.
Otobüs işletmeciliği yapan yükümlünün 1991 yılına ilişkin def-
ter ve belgelerini inceleme elemanına ibraz etmemesi nedeniyle 1991
yılının Ocak ila Aralık dönemlerinde uyguladığı katma değer vergisi
indirimleri kabul edilmeyerek, bu dönemler için adına salınan kaçak-
çılık cezalı katma değer vergisini onayan vergi mahkemesi direnme ka-
rarı yükümlü tarafından temyiz edilmiştir.
3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanununun 29 uncu maddesinin
1/a bendinde, mükelleflerin yaptıkları vergiye tabi işlemler üzerinden
hesaplanan katma değer vergisinden, bu kanunda aksine hüküm olmadıkça
faaliyetlerine ilişkin olarak kendilerine yapılan teslim ve hizmetler
dolayısıyla hesaplanarak düzenlenen fatura ve benzeri vesikalarda gös-
terilen katma değer vergisini indirebilecekleri, aynı Kanunun 34 üncü
maddesinin 1 inci bendinde, yurt içinden sağlanan veya ithal olunan
mal ve hizmetlere ait katma değer vergisinin alış faturası veya benze-
ri vesikalar ve gümrük makbuzu üzerinde ayrıca gösterilmek ve bu vesi-
kaların kanuni defterlere kaydedilmesi şartıyla indirilebileceği hükme
bağlanmıştır.
Bu yasal düzenlemelere göre katma değer vergisinin indirim ko-
nusu yapılabilmesi için indirim konusu yapılacak verginin fatura veya
benzeri belgeler ile gümrük makbuzu üzerinde ayrıca gösterilmesi ve
söz konusu belgelerin yasal defterlere kaydedilmiş olması gerekmekte-
dir.
2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanununun 20 nci maddesinde,
Danıştay idare ve vergi mahkemelerinin bakmakta oldukları davalara ait
her türlü incelemeyi kendiliklerinden yapmaları öngörülmüştür. Buna
göre, mahkemelerce, bakılan davalarla ilgili dosyada mevcut bilgi ve
belgeler uyuşmazlığın çözümü için yeterli görülmezse her türlü incele-
menin yapılması gerekmektedir. Mahkemece bu doğrultuda yapılacak ince-
leme idarenin yerine geçmek olarak düşünülemeyeceği gibi katma değer
vergisinin indirim konusu yapılabilmesi ve bunun doğruluğunun sapta-
nabilmesi için defter ve belgelerin incelenmesi zorunludur.
Olayda, yasal defter ve belgelerini inceleme elemanına ibraz
etmeyen yükümlünün dava dilekçesinde; defter ve belgelerin muntazam
olduğunu belirterek vergi mahkemesince incelenmesini istediği
dosyanın incelenmesinden anlaşılmıştır.
Bu durumda, 1991 yılında yaptığı katma değer vergisi indirimle-
rinin yasal olup olmadığı, diğer bir anlatımla tarhiyatın hukuka uygun
olup olmadığının saptanması için yükümlü tarafından ibraz edilmek is-
tenen defter ve belgelerin getirtilerek incelenmesi ve sonucuna göre
bir karar verilmesi gerekirken, defter ve belgelerin ibrazı kabul e-
dilmemek suretiyle davanın reddedilmesinde yasaya uygunluk görülmemiş-
tir.
Açıklanan nedenlerle temyiz isteminin kabulüne, Vergi Mahkeme-
sinin 1994/218 sayılı kararının bozulmasına karar verildi.
(MT/ES)
(DAN-DER; SAYI:92)
|