|
İŞLEMDEN ÇEKİLEN GAYRİMENKULÜN EMSAL BEDELİNİN BELİRLENMESİNDE 213
SAYILI KANUNUN 267.MADDESİNDE ÖNGÖRÜLEN TAKDİR ESASININ UYGULANACAĞI
HK.
İnşaat müteahhitliği yapan yükümlü şirketin, kat karşılığı inşaa etti-
ği Erbay İşhanı inşaatında işletmeden çektiği dükkanların Katma Değer
Vergisi yönünden incelenmesi sonucu düzenlenen rapora dayanılarak Ara-
lık 1992 dönemi için tarhedilen kaçakçılık cezalı Katma Değer Vergisi-
nin kaldırılması istemiyle açılan davayı; limited şirketin ortakları
tarafından işletmeden çekilen gayrimenkullerin emsal bedelinin tayi-
ninde Vergi Usul Kanununun 267.maddesinde tayin olunan sıralamaya
uyulmasının zorunlu olduğu değerlenecek malın emsal bedelinin öncelik-
le ortalama fiyat esasına göre değerlendirileceği, olayda ise koşullar
gerçekleşmediğinden artalama fiyat esasının uygulanmasının mümkün ol-
madığı, ancak (5) ayrı gayrimenkulün taraflar arasında çekişmesiz olan
maliyet bedellerine davacı kurum tarafından madde hükmünde belirlene-
nin çok üzerinde bir kar marjı uygulanmak suretiyle maliyet bedeli e-
sasına göre beyanda bulunulduğundan tarhiyatın terkininin gerekli ol-
duğu ancak inceleme raporunda, Danıştay Kararlarından da örnekler ve-
rilerek V.U.Kanununun takdir esasına göre değerlendirme yapılmasının
açıkca vurgulanması sebebiyle, ara kararı gereğince keşif ve bilirkişi
incelemesi yaptırılarak gayrimenkullerin işletmeden çekiliş tarihi
itibariyle yapılan emsal araştırmasına göre, defterlerde kayıtlı de-
ğerlerinde bir düşüklük bulunmadığı sonucuna varıldığı, bu nedenle
bilirkişi incelemesi yoluna başvurulmadan sadece mahalline gidilerek
yapılan takdir işleminin hatalı olduğunun anlaşılmasıyla tamamen ter-
kin edilen Kurumlar Vergisi tarhiyatı nedeniyle dayanağı ortadan kal-
kan dava konusu kaçakçılık cezalı katma değer vergisi tarhiyatının
terkinine karar veren İzmir 2.Vergi Mahkemesinin 1.7.1994 gün ve
1994/740 sayılı krarının; ortakların işletmeden çektikleri büroların
cadde üstünde ve zemin katta bulunduğu halde, aynı işhanının 7.katında
satılan 2 bürodan daha düşük bedelle şahsi servete dahil edildiğini,
dolayısıyla, büroların emsal satış bedelinin V.U.Kanunu'nun 267/3.mad-
desi gereği takdir edilmesinde bir yanılgının bulunmadığı ileri sürü-
lerek bozulması istenilmektedir.
Uyuşmazlık, yükümlü kurum tarafından kat karşılığı inşa edilen işhanı
inşaatında kurum ortakları tarafından işletmeden çekilen işyerlerinin
emsal bedelinin belirlenmesinde Vergi Usul Kanunu'nun 267.maddesinde
öngörülen maliyet bedeli esasının mı, yoksa takdir esasının mı uygula-
nacağı hususuna ilişkindir.
3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu'nun 1.maddesinin 1.fıkrasında;
ticari, sınai, zirai faaliyet ve serbest meslek faaliyeti çerçevesinde
yapılan teslim ve hizmetlerin katma değer vergisine tabi işlemlerden
olduğu belirlenmiş, 3.maddesinin (a) bendinde de, vergiye tabi malla-
rın her ne suretle olursa olsun, vergiye tabi işlemler dışındaki amaç-
larla işletmeden çekilmesi teslim sayılan hal olarak tanımlanmıştır.
193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun 41.maddesinin (I) işaretli bendin-
de; teşebbüs sahibi ile eşi ve çocuklarının işletmeden çektikleri pa-
ralar veya aynen aldıkları sair değerlerin gider olarak indirilemiye-
ceği kabul edilmiş, bendin parantez içi hükmünde ise, aynen alınan de-
ğerlerin, emsal bedeli ile değerlenerek teşebbüs sahibinin çektikleri-
ne eklenmesi öngörülmüştür.
213 sayılı Vergi Usul Kanunu'nun 267.maddesinde ise, emsal bedel, ger-
çek bedeli belli olmayan veya bilinmeyen yahut doğru olarak saptanma-
yan bir malın değerleme gönünde satılması halinde, emsaline göre taşı-
yacağı değer olarak açıklanmıştır. Bu tanımlama ile emsal bedel rayiç
değere eş bir değer verildiği anlaşılmaktadır.
Madde de emsal bedelin, sıra ile ortalama fiyat esası, maliyet bedeli
esası ve takdir esasları olduğu yazılı olup bu sıralardan ilk ikisinin
sabit kıymetlerle ilgili olmadığı, üçüncü sırada yer alan takdir esa-
sının, ilk iki sıraya göre belli edilemeyen emsal bedelin, takdir ko-
misyonlarınca takdir yoluyla belli edilmesine ilişkin bulunduğu sabit-
tir.
Takdirlerin maliyet bedeli ve piyasa kıymetleri araştırılmak suretiyle
yapılması öngörüldüğünden sabit kıymetler yönünden Gelir Vergisi Kanu-
nu'nun 41.maddesinin (1) işaretli bendinde anılan "emsal bedel" ifade-
si ile amaçlananın, Vergi Usul Kanunu'nun 267 .maddesinin üçüncü sıra-
sının uygulanması olduğu sonucuna ulaşılmaktadır.
Nitekim Danıştay Vergi Dava Daireleri Genel Kurulu'nun 10.3.1994 gün
ve 1994/136 sayılı kararı da bu doğrultudadır.
Olayda, inşaat taahhüt işi yapan yükümlü şirketin, kat karşılığı inşaa
ettiği Erbay İşhanı inşaatında işletmeden çektiği dükkanları maliyet
bedeli ile değerlendirerek beyan etmesi üzerine yapılan inceleme sonu-
cu düzenlenen vergi inceleme raporunda; limited şirket ortaklarının
işletmeden çektikleri dükkanların Gelir Vergisi Kanunu'nun 41/1.madde-
sine göre emsal bedelle değerlenmesi gerektiğinden bahisle Vergi Usul
Kanunu'nun 267.maddesinin 3.fıkrası gereğince Takdir Komisyonundan
takdiri talep edilmiş ve takdir komisyonunca takdir edilen matrah far-
kı üzerinden tarhiyat yapılması önerilmiş, bu öneriye göre yapılan
tarhiyata karşı dava açılmıştır.
Vergi Mahkemesi kararında "emsal bedel", Vergi Usul Kanunu'nun 267.
maddesinin 2.sırasında yer alan "maliyet bedeli" olarak kabul edilmek-
le beraber, inceleme raporunda yer alan iddialar doğrultusunda, takdir
komisyonu kararında eksik olan emsal araştırması keşif ve bilirkişi
incelemesi yaptırılmak suretiyle tamamlandığında ihtilaf konusu gayri-
menkullerin defterlerde kayıtlı değerlerinde bir düşüklük bulunmadığı
gerekçesiyle tarhiyatın terkinine karar verilmiştir.
Yukarıda yapılan açıklamalar doğrultusuda yükümlü şirket ortakları ta-
rafından işletmeden çekilen işyerlerinin 213 sayılı Yasanın 267.madde-
sinin üçüncü sırasına göre değerlendirilmesi yasa gereği olup Vergi
Mahkemesince verilen karar sonuç itibariyle yerinde bulunmaktadır.
Açıklanan nedenlerle Vergi Mahkemesi kararının bozulmasına karar ve-
rildi.
(DAN-DER; SAYI:91) (MT/ES)
|