|
DEFTER VE BELGELERİN MÜCBİR SEBEPLE İBRAZ EDİLEMEDİĞİ DURUMLARDA DA
KATMA DEĞER VERGİSİ İNDİRİMİ İÇİN İNDİRİME KONU VERGİLERİN ALIŞ BELGE-
LERİNDE AYRICA GÖSTERİLDİĞİNİN YÜKÜMLÜLER TARAFINDAN KANITLANMASI GE-
REKTİĞİ HK.
İşyerini su basan, defter ve belgelerini bu nedenle ibraz edemeyen yü-
kümlünün, Eylül 1988 dönemine ilişkin beyannamesinde gösterdiği katma
değer vergisi indirimleri kabul edilmemiş ve adına cezasız katma değer
vergisi ile dahili tevkifat salınmıştır.
Tarhiyata karşı açılan davayı inceleyen Ankara 1.Vergi Mahkeme-
si, 27.12.1993 günlü ve 1993/1372 sayılı kararıyla; Ankara Asliye 2.
Ticaret Mahkemesi kararı ile şirketin 1983 ila 1988 yıllarına ait def-
teri kebiri, kasa, yevmiye ve envanter defterleri ile bu defterlerin
dayanağı belgelerin bulunduğu yerin su baskınına uğraması sonucu söz
konusu belgelerin kullanılamaz durumda bulundukları anlaşılmakla zayi
olduklarının hüküm altına alındığı, şirketin ihtilaflı yıl defter ve
belgelerinin su basması yüzünden zayi olması nedeniyle incelemeye ib-
raz edilememesinin mücbir sebebe dayandığı, nitekim bu hususun incele-
me elemanınca da kabul edildiği, bu durumda, defter ve belgeler mücbir
sebeple ibraz edilemediğinden, ihtilaflı dönemde indirilmesi gereken
katma değer vergisinin gözönünde tutulması gerektiği, aksi takdirde
nihai tüketici üzerinde kalması gereken vergi yükünün yükümlü şirket
üzerinde kalacağı ve bu durumun katma değer vergisinin yansıtılabilir-
liği ilkesi ile bağdaştırılmasının mümkün olmadığı, 213 sayılı Vergi
Usul Kanununun 134 üncü maddesine göre vergi incelemesinden maksadın
ödenmesi gereken verginin doğruluğunu araştırmak, tespit etmek ve sağ-
lamak olduğu, olayda, ödevli şirket tarafından ödenen ve indirim konu-
su yapılan vergilerin miktarı ve mahiyeti yönünden hiçbir araştırma ve
karşıt inceleme yapılmadan sadece defterlerin ve alış faturalarının
ibraz edilmemesine dayanılarak yapılan tarhiyatta yasal isabet bulun-
madığı gerekçesiyle davayı kabul ederek tarhiyatı kaldırmıştır.
Vergi Dairesi Müdürlüğünün temyiz başvurusunu inceleyen Danış-
tay Yedinci Dairesi 19.12.1994 günlü ve 1994/6305 sayılı kararıyla;
3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanununun 20 nci ve 29 uncu maddeleri
uyarınca katma değer vergisinin indirim konusu yapılabilmesi için in-
dirim konusu yapılacak verginin, fatura ve benzeri belgeler üzerinde
ayrıca gösterilmesi ve bu vesikaların kanuni defterlere kaydedilmiş
olması gerektiği, yükümlü şirketin ihtilaflı dönem defter ve belgele-
rinin su basması sonucu zayi olduğu mahkeme kararı ile saptandığına
göre ibraz edilemeyecek olan defter ve belgeler nedeniyle vergi matra-
hının tamamen veya kısmen maddi delillere dayanılarak saptanması ola-
nağı ortadan kalkmakla birlikte, defter ve belgelerdeki yazıların si-
linmiş olmasının ispat ve ibraz yükümlülüğünü ortadan kaldıracak hu-
kuki bir neden olarak düşünülemeyeceği, zira, ticari icaplara göre,
emtia satın aldığı kişi veya kuruluşları tanımak ve bilmek durumundaki
bir alıcının gerekli girişimleri yaparak emtia alımına ilişkin belge-
lerin mevcudiyetini ispat olanağına sahip bulunduğunu, maddi delille-
rin yitirilmesi sonucunu doğuran su basması dolayısıyla ispat külfeti
kendisine düşen yükümlüler tarafından, ibraz edilebilen fatura ve ben-
zeri vesikalarda yer alan katma değer vergisinin indirim konusu yapı-
labileceği, aksi halde indirimlerin kabul edilmeyeceği, hal böyle o-
lunca, şirketin yaptığı işin niteliği itibarıyla, mal alınan firma ya
da firmaların, yükümlü şirket yetkililerince bilinmesinin doğal oldu-
ğu, bu firmaların inceleme elemanına bildirilmesi suretiyle karşıt in-
celemeye olanak sağlanması gerektiği, olayda ise, yükümlü şirket yet-
kililerinin vergi incelemesi safhasında bu yola gitmediği ancak, dava
safhasında mal alışları ile ilgili bazı belge ve fatura örneklerini
mahkemeye ibraz ettiğinin anlaşıldığı, düzenlenen bir faturanın gerçek
dışı olup olmadığının saptanmasının, bu faturanın düzenlenmesinden ön-
ce gelen alım satım kademelerindeki bütün işlemlerin incelenmesine
bağlı olduğu, bu incelemenin ise, anılan kanun maddesinde belirtilen
incelemeye yetkili elemanlar tarafından yapılabileceği, zira alım sa-
tım kademelerindeki kayıtları incelemenin ve ilgililerin beyanlarına
başvurmanın, inceleme elemanlarının görevi olduğu, bunun için de def-
ter ve belgelerin inceleme elemanına ibraz edilmesi gerektiği, aksi
halde, kanunen geçerli hiçbir mazerete dayanmaksızın defter ve belge-
lerini inceleme elemanına ibraz etmeyen yükümlülerin vergi incelemesi
dışında kalacakları, bu durumda mal alışları ile ilgili bir kısım bel-
geyi mahkemeye ibraz eden yükümlünün, bu belgeleri üzerinde mahkemece
Vergi Usul Kanununun öngördüğü şekilde bir vergi incelemesi, karşıt
inceleme yapılarak, indirime konu katma değer vergisinin gerçekten ö-
denip ödenmediğinin saptanması mümkün olamayacağından, mahkemenin aksi
yöndeki gerekçesinin yerinde görülmediği, öte yandan 193 sayılı Gelir
Vergisi Kanununun 94 üncü maddesinin (B) fıkrasına göre peşin bir ver-
gi niteliği taşıyan dahili tevkifatın, sonuçta yıllık kurumlar vergisi
beyannamesi üzerinden hesaplanan kurumlar vergisinden mahsubu gerekli
olup, mahsup olanağı kalmayan bir dahili tevkifatın daha sonra tahsili
cihetine gidilmiş olmasının vergi mükerrerliğine yol açacağı, bu du-
rumda, katma değer vergisi ve dahili tevkifata ilişkin uyuşmazlık hak-
kında yukarıda belirtilen hususlar göz önünde bulundurulmak suretiyle
yeniden bir karar verilmesi gerektiğinden söz ederek mahkeme kararını
bozmuştur.
Bozma kararına uymayan Ankara 1.Vergi Mahkemesi; 25.4.1995 gün-
lü ve 1995/1092 sayılı kararıyla ilk kararına ek olarak olayda defter
ve belgelerin hiçbirisinin ibraz edilmemesi söz konusu olmayıp, gümrük
giriş beyannameleri ile bunların dayanağı olan belgelerin fotokopisi-
nin incelemeye ibraz edildiği, inceleme sırasında ibraz edilmeyip,
mahkemelerine ibraz edilen herhangi bir belgenin bulunmadığı, yükümlü
şirket tarafından, mahkemeden karar alınmak suretiyle defter ve belge-
lerin su basması sonucu zayi olduğu kanıtlandığından, beyannamede gös-
terilen indirime konu katma değer vergisinin gerçeği aksettirip akset-
tirmediği hususunun tespitinin bulunacak inceleme yöntemiyle inceleme
elemanına düştüğü, inceleme elemanı tarafından, karşıt inceleme de da-
hil olmak üzere inceleme için davacı şirketten mal alınan firma ya da
firmaların isim ve adreslerinin sorulmadığı, dolayısıyla yükümlünün
bilgi vermemesinin söz konusu olmadığı, sonuç olarak, ödevli şirketçe
ödenen ve indirim konusu yapılan vergilerin miktar ve mahiyeti yönün-
den hiçbir araştırma ve karşıt inceleme yapılmadan sadece defterlerin
ve alış faturalarının ibraz edilmemesine dayanılarak yapılan tarhiyat-
ta isabet bulunmadığı gerekçesiyle ilk kararında direnmiştir.
Karar, vergi dairesi müdürlüğü tarafından temyiz edilmiş ve in-
celeme raporunda da belirtildiği üzere, indirimin kabul edilebilmesi
için, indirime konu katma değer vergisine ilişkin belgeler ile bu bel-
gelerin kaydedildiği defterlerin ibrazının gerektiği, oysa yükümlü
şirket tarafından bu gerekliliğe uyulmaması nedeniyle indirimlerin ka-
bul edilemeyeceği ileri sürülerek kararın bozulması istenilmektedir.
3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanununun 29 uncu maddesinde,
mükelleflerin yaptıkları vergiye tabi işlemler üzerinden hesaplanan
katma değer vergisinden, kendilerine yapılan teslim ve hizmetler do-
layısıyla hesaplanarak düzenlenen fatura ve benzeri vesikalarda gös-
terilen katma değer vergisini indirebilecekleri belirtilmiş, aynı Ka-
nunun 34 üncü maddesinin 1 inci fıkrasında, yurt içinden sağlanan veya
ithal edilen mal ve hizmetlere ait katma değer vergisinin, alış fatu-
rası veya benzeri vesikalar ve gümrük makbuzu üzerinde ayrıca gös-
terilmek ve bu vesikalar kanuni defterlere kaydedilmek şartıyla indi-
rilebileceği, 54 üncü maddesinin 1 inci fıkrasında da, katma değer
vergisi mükelleflerinin tutulması mecburi defter kayıtlarının bu ver-
ginin hesaplanmasına ve kontrolüne imkan verecek şekilde düzenlemeleri
gerektiği hükme bağlanmış, fıkranın devamında, bu kayıtlarda yer alma-
sı gereken asgari hususlar dört bent halinde sayılmıştır.
Bu hükümler karşısında, katma değer vergisinin indirim konusu
yapılabilmesi için, söz konusu verginin fatura veya benzeri belgeler
ile gümrük makbuzunda ayrıca gösterilmesi ve bu belgelerin kanuni def-
terlere kaydedilmiş olması gerekmektedir.
İşyerini su bastığını ve uyuşmazlık dönemine ilişkin defter ve
belgelerinin okunamaz durumda olduğunu ticaret mahkemesi kararıyla
belgeleyen yükümlüden, fatura ve benzeri belgeleri defterlerine kay-
dettiğini kanıtlaması beklenemezse de, indirim konusu yapılan vergile-
rin, alış belgelerinde ayrıca gösterilmiş olduğunu, bu belgelerin ör-
neklerini işlem yaptığı kişi ve kuruluşlardan sağlayarak kanıtlaması
mümkündür. Nitekim yükümlü, gümrük belgelerini inceleme elemanına sun-
muş ve bu belgelerde gösterilen ve indirim konusu yapılan vergiler,
matraha alınmamıştır.
Dosyanın incelenmesinden davacının, matraha alınan vergileri
gösteren alış belgelerini işlem yaptığı kişi ve kuruluşlardan sağlaya-
rak ne inceleme elemanına ne de mahkemeye sunmadığı saptanmaktadır. Bu
durumda, katma değer vergisi indirimi uygulanabilmesi için yasada ara-
nan koşulların varlığını kanıtlayamayan yükümlü adına salınan katma
değer vergisinin kaldırılması yolundaki hüküm, hukuka uygun değildir.
Öte yandan 193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun 94 üncü maddesi-
nin (B) fıkrasına göre peşin bir vergi niteliği taşıyan dahili tevki-
fatın, sonuçta yıllık gelir ve kurumlar vergisi beyannamesi üzerinden
hesaplanan gelir ya da kurumlar vergisinden mahsubu gerekli iken, mah-
sup olanağı kalmayan bir dahili tevkifatın daha sonra tahsili vergi
mükerrerliğine yol açacaktır.
Açıklanan nedenlerle, vergi dairesi müdürlüğünün temyiz istemi-
nin katma değer vergisi yönünden kabulü ile Ankara 1.Vergi Mahkemesi-
nin 25.4.1995 günlü ve 1995/1092 sayılı direnme kararının söz konusu
hüküm fıkrası yönünden bozulmasına karar verildi.
(MT/ES)
|