SATILAN ARACIN BEYAN EDİLEN SATIŞ BEDELİNİN DÜŞÜK BULUNMASI ÜZERİNE,
RE'SEN SAPTANAN BEDELİN EMSAL BEDELİNE UYGUN OLUP OLMADIĞININ TESBİTİ
AMACIYLA YAPILACAK ARAŞTIRMA SONUCUNDA KARAR VERİLMESİ GEREKTİĞİ HK.
Yükümlü tarafından satışı yapıman taşıtın beyan edilen satış bedelinin
düşük bulunması üzerine takdir komisyonunca takdir olunan bedel esas
alınarak yapılan kaçakçılık cezalı katma değer vergisi tarhiyatını;
213 sayılı Kanunda ikmalen ve resen tarhiyatlara kaynak olabilecek mat
rah ve matrah farklarının somut olarak ortaya konulmasından sonra mü-
kellef aleyhine hukuki sonuç yaratmasının kurala bağlandığı, bu kural
gereğince, anılan Kanunun reser takdire ilişkin olarak takdir komisyo-
nuna verdiği takdir yetkisinin kullanılmasında, Kanunun 31.maddesinin
8.bendinde belirtildiği gibi, matraha ait unsurların gerçekliğinin di-
ğer bir ifade ile, takdir olunan matrahın hangi objektif ölçülere da-
yandırıldığının kararda açık olarak gösterilmesi gerektiği, olayda, yü
kümlü tarafından beyan edilen satış bedelinin düşük görülmesi üzerine
matrah takdiri yoluna gidilmesinin kanun gereği olduğu ancak, 213 sayı
lı Kanunun takdire ilişkin hükümleri uyarınca, satışı yapılan aracın
değerinin tespitine dair yeterli bilgi toplanmadan, genel ifadelere da
yalı olarak matrah takdirinden ve bu matrah esas alınarak yapılan ka-
çakçılık cezalı katma değer vergisi tarhiyatında isabet görülmediği ge
rekçesiyle tekin eden Hatay 1.Vergi Mahkemesinin 6.4.1989 günlü
1989/298 sayılı kararının; yükümlü tarafından beyan edilen satış bede-
linin düşük bulunması üzerine takdir komisyonunca takdir olunan matrah
farkı esas alınarak yapılan tarhiyatın yerinde olduğu ileri sürülerek
bozulması istenilmektedir.
3065 sayılı Kanunun 27.maddesinin 1.fıkrasında; bedeli bulunmayan veya
bilinmeyen işlemler ile bedelin mal, menfaat, hizmet gibi paradan baş-
ka değerler olması halinde matrahı, işlemin, mahiyetine göre emsal be-
deli veya emsal ücreti olduğu, 2.fıkrasında; bedelin emsal bedeline ve
ya emsal ücretine göre açık bir şekilde düşük olduğu ve bu düşüklüğün
mükellefçe haklı bir sebeple açıklanamadığı hallerde de, matrah olarak
emsal bedeli veya emsal ücretinin esas alınacağı, 3.fıkrasında ise; em
sal bedeli ve emsal üsretinin Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre tes-
pit olunacağı hükme bağlanmıştır. 213 sayılı Vergi Usul Kanununun 267.
maddesinin 1.fıkrasında; "emsal bedeli, gerçek bedeli olmayan veya bi-
linmeyen veyahut doğru olarak tespit edilemeyen bir malın, değerleme
gününde satılması halinde emsaline nazaran haiz olacağı değerdir" de-
nilmiş, aynı maddenin 2686 sayılı Kanunla değişik 3.fıkrasında da; or-
talama satış veya maliyet bedeli esaslarına göre belli edilemeyen em-
sal bedelinin, ilgililerin başvurması üzerine takdir komisyonunca tak-
dir yoluyla tespit edileceği belirtilmiştir.
Dosyanın incelenmesinden; yükümlünün 1987 yılı Ocak ayında satışını
yaptığı aracın beyan edilen satış bedelinin düşük bulunması üzerine
olayın takdire sevk edildiği, takdir komisyonunca takdir edilen matrah
esas alınarak uyuşmazlık konusu cezalı tarhiyatın yapıldığı anlaşılmak
tadır.
2577 sayılı Kanunun 20.maddesinin 1.fıkrasında; Danıştay ile İdare ve
Vergi mahkemelerinin, bakmakta oldukları davalara ait her çeşit incele
meleri kendiliklerinden yapacakları, mahkemelerin belirlenen süre için
de lüzum gördükleri evrakın gönderilmesini ve her türlü bilgilerin ve-
rilmesini taraflardan ve ilgili diğer yerlerden isteyebilecekleri be-
lirtilmek suretiyle, idari yargı yerlerine geniş bir re'sen araştırma
yetkisi tanınmıştır.
Bu nedenle, takdir komisyonunca takdir edilen ve uyuşmazlık konusu ce-
zalı tarhiyatın dayanağını oluşturan bedelin 3065 sayılı Kanun ile 213
sayılı Kanunun yukarıda açıklanan maddelerinde tanımı yapılan emsal be
deline uygun olup olmadığının tespiti amacıyla yapılacak araştırma so-
nucuna göre bir karar verilmesi gerekirken tarhiyatın yazılı gerekçey-
le tamamen terkinine ilişkin mahkeme kararında isabet görülmemiştir.
Açıklanan nedenlerle temyiz isteminin kabulüne, mahkeme kararının bo-
zulmasına karar verildi.
(DAN-DER; SAYI:88) ŞT/ES