Danıştay Üçüncü Daire
Zirai ürün alım satımına aracılık ettiği sabit olan davacının bu faaliyeti nedeniyle %10 komisyon ücreti sağlaması hususu inceleme elemanının özel bilgisine dayandığından, komisyon ücretinin belirlenmesi için araştırma yapılmadan hesaplanan matrah farkı üzerinden yapılan tarhiyat yasaya aykırıdır. Uyuşmazlık; zirai ürün alım satımına aracılık ettiği halde komisyon ücretim beyan etmediği nedeniyle davacı adına düzenlenen vergi inceleme raporuna dayanılarak re'sen salınan gelir vergisi ile kesilen kaçakçılık ve özel usulsüzlük cezalarına karşı açılan davayı reddederek tarhiyatı tasdik eden Vergi Mahkemesi kararının bozulması istemine ilişkin bulunmaktadır. 213 sayılı Vergi Usul Kanunu'nun 30. maddesinde re'sen vergi tarhı; vergi matrahının tamamen veya kısmen defter kayıt ve belgelere veya kanuni ölçülere dayanılarak tesbitine imkan bulunmayan hallerde takdir komisyonları tarafından takdir edilen veya vergi inceleme yapmaya yetkili olanlarca düzenlenmiş vergi inceleme raporlarında belirtilen matrah kısmı üzerinden vergi tarh olunmasıdır şeklinde tanımlandıktan sonra aynı maddenin 2. fıkrasında 6 bent halinde sayılan durumların herhangi birinin gerçekleşmesi halinde vergi matrahının re'sen takdir edileceği belirtilmiş olup, bu hallerden birisi de bu Kanuna göre tutulması mecburi olan defterlerin tutulmamış olmasıdır. Olayda, zirai ürün alım satımına aracılık ettiği kendi beyanıyla sabit olan davacının bu faaliyetine ilişkin olarak defter tasdik ettirip tutmadığından bu faaliyetinden doğan dönem kazancının re'sen takdiri yukarıda anılan Yasa hükmü gereğidir. Ancak; yükümlülerin Vergi Dairesinin bilgisi dışında bıraktıkları kazanç ve iratların gerçek ya da gerçeğe en yakın miktarının idarece saptanması gerekir. Vergi Usul Kanunu'nun yukarıda anılan 30. maddesiyle amaçlanan da budur. Çünkü, bu hükümle Kanun koyucu, üzerinden verginin hesaplanacağı matrahın belirlenmesin! öngörmüştür. Vergi kaybına yol açtığı ileri sürülen durumlarda re'sen vergi salınması için gerekli sebeplerin bulunması, salt bu nedenle uygulanan tarhiyatın hukuka uygunluğu sonucuna ulaşılması için yeterli değildir. Nitekim Vergi Usul Kanunu'nun 134. maddesinde incelemeden maksadın; ödenmesi gereken vergilerin doğruluğunu araştırmak tesbit etmek ve sağlamak olduğu şeklinde belirlenmesinden de adına vergi salınacak yükümlülerin gizlediği kazanç ve iradın gerçek ya da gerçeğe en yakın miktarının hiçbir kuşkuya yer vermeyecek şekilde belirlenmesinin amaçlandığı anlaşılmaktadır. İncelenen dosyadan, inceleme raporuna ekli 20.11.1989 tarihli tutanakla, davacının Kasım 1985 döneminde üreticilerin 46.075.000 liralık zirai ürünün ...... A. Şirketine satmasına yardımcı olduğu, karşılığında da anılan şirketin depolarından düşük ücret ödemek suretiyle yararlandığı tesbit edilmiştir. Davacının aracılık işinden komisyon ücreti elde ettiği yolunda üreticiler ya da .... A. Şirketi yetkililerinin beyan ve ifadeleriyle saptama yapılmadığı gibi, ..... A. Şirketi kayıtları üzerinde karşıt inceleme yapılarak alınan komisyon ücreti tutan ya da kullandığı depolar için kira ödemesi yönünden sağladığı menfaat miktarı da 213 sayılı Vergi Usul Kanunu'nun tanıdığı yetki ve araçlar kullanılarak usulüne uygun olarak tesbit edilerek kanıtlanmadığı anlaşılmıştır. Diğer taraftan, davacının aracılık faaliyeti nedeniyle %10 komisyon ücreti sağlayacağı, inceleme elemanının özel bilgisine dayandığı, komisyon ücretinin belirlenmesi bakımından herhangi bir araştırma yapılmadığı görülmüş olup, noksan incelemeye dayalı olarak hesaplanan matrah farkı üzerinden adına yapılan tarhiyatta yasal isabet görülmemiştir. Açıklanan nedenlerle Davacı temyiz isteminin Tobulüne, Vergi Mahkemesi kararının bozulmasına oybirliğiyle karar verildi.