Dünyadaki gelişmelere paralel olarak vergi sisteminin de yapılandırılması gerekliliği ortaya çıkmış ve 21.06.2006 tarihinde 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu kabul edilerek 5422 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu ilga edilmiştir. Maliye Bakanlığı yeni KVK ile; vergi mevzuatının ana esaslar itibarıyla, vatandaşlar tarafından anlaşılır ve basit bir şekilde uygulanabilir, mevzuatı sık sık değişmeyen, yatırımcıların gelecek planlaması yapabilmelerine izin verecek şekilde istikrarlı ve öngörülebilir, aynı zamanda ekonominin önünü tıkamayacak yapıda ve düzeyde, mükelleflere daha kaliteli hizmet sunmayı ve mükelleflerin gönüllü uyumunu esas alan ve bilgi teknolojilerinin de yardımıyla vergi gelirlerini etkin bir şekilde toplayan idareye sahip bir vergi sistemi kurmak istemiştir.

 

5520 sayılı KVK ile mülga kanunda yer alan "AR-GE harcamaları" müessesesi korunmuş ve yeniden düzenlenmiştir. Ayrıca Araştırma ve geliştirme faaliyetlerinin Desteklenmesi hakkındaki 5746 Sayılı kanun 28.02.2008 tarihinde kabul edilerek 01.04.2008 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Bu kanunla KVK’nun 10’uncu maddesindeki  “araştırma ve geliştirme harcamaları tutarının % 40'ı oranı” % 100 olarak değiştirilmiştir. Biz bu yazımızda 5520 sayılı yeni KVK’nundaki ve 5746 sayılı kanundaki hükümler çerçevesinde AR-GE harcamalarının vergi matrahından nasıl indirileceğini irdeleyeceğiz. 

 

 

5520 sayılı yeni Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 10’uncu maddesinin 1/a bendi aşağıdaki gibidir.

 

“(1) Kurumlar vergisi matrahının tespitinde; kurumlar vergisi beyannamesi üzerinde ayrıca gösterilmek şartıyla, kurum kazancından sırasıyla aşağıdaki indirimler yapılır:

 

a) Mükelleflerin, işletmeleri bünyesinde gerçekleştirdikleri münhasıran yeni teknoloji ve bilgi arayışına yönelik araştırma ve geliştirme harcamaları tutarının % 100’ü oranında hesaplanacak "Ar-Ge indirimi".

Araştırma ve geliştirme faaliyetleri ile doğrudan ilişkili olmayan giderlerden ve tamamen araştırma ve geliştirme faaliyetlerinde kullanılmayan amortismana tâbi iktisadî kıymetler için hesaplanan amortisman tutarlarından verilen paylar üzerinden Ar-Ge indirimi hesaplanmaz. Matrahın yetersiz olması nedeniyle ilgili dönemde indirim konusu yapılamayan tutar, sonraki hesap dönemlerine devreder. Ar-Ge indiriminden yararlanılacak harcamaların kapsamını ve uygulamadan yararlanılabilmesi için gerekli belgeler ile usûlleri belirlemeye Maliye Bakanlığı yetkilidir.”

Bahsi geçen kanun hükmünde sırasıyla; Ar-Ge harcamaları, sponsorluk harcamaları ile bağış ve yardımların kurumlar vergisi beyannamesi üzerinde ayrıca gösterilmek şartıyla kurum kazancından indirilebileceği hükme bağlanmıştır. Dolayısıyla AR-GE harcamaları KVK’nun 10’uncu maddesinde yer alan “diğer indirimler” içerisinde öncelikle indirilecek olan harcamalardır. Diğer indirimler, esasen kazancın bulunması halinde beyanname üzerinden indirim konusu yapılan ve kazancın yetersiz olması nedeniyle de sonraki yıllara devredilemeyen indirimlerdir.

Mükelleflerin, işletmeleri bünyesinde gerçekleştirdikleri münhasıran yeni teknoloji ve bilgi arayışına yönelik araştırma ve geliştirme faaliyetleri çerçevesinde işletme bünyesinde yapmış oldukları harcamaların %100’ü kurum kazancının tespitinde indirim olarak dikkate alınabilecektir. Ar-Ge faaliyeti için yapılan harcamalar gider niteliğinde ise gider hesaplarında, maliyet niteliğindeyse maliyet hesaplarında yer alacaktır. Ar-Ge faaliyeti için bir amortismana tabi iktisadi kıymet (ATİK) alınmışsa, sözkonusu kıymet aktifleştirilecek ve amortismana tabi tutulacaktır. Ancak yapılan bu harcamaların % 100’ü vergi matrahından ayrıca indirilecektir.

Ar-Ge Harcamaları: “Ar-Ge Faaliyeti” bölümünde belirtilen faaliyetlerle ilgili olarak yapılan ve aktifleştirilerek amortisman yoluyla itfa edilen veya doğrudan gider kaydedilen harcamalar, Ar-Ge harcamalarıdır.

Ar-Ge İndirimi: Ar-Ge harcamaları üzerinden %100 oranında hesaplanarak kurum kazancından indirilecek olan tutardır.

Ar-Ge Projesi: Amacı, kapsamı (genel ve teknik tanımı), süresi, bütçesi, özel şartları, diğer kurum, kuruluş, gerçek ve tüzel kişilerce sağlanacak ayni ve/veya nakdi destek tutarları, sonuçta doğacak ihtira haklarının paylaşım esasları belirlenmiş ve Ar-Ge faaliyetlerinin her safhasını belirleyecek mahiyette ve bilimsel esaslar çerçevesinde hazırlanan proje, Ar-Ge projesidir.

Teknoloji: Teknik üretme ve bu tekniğin uygulanması ile ilgili gerekli alet, makine ve malzemeleri geliştirebilme bilgisidir.

Yenilik: Bir fikrin; pazarlanabilir hale veya bir mal/hizmet üretiminde kullanılan yeni veya geliştirilmiş bir yöntem haline dönüştürülmesidir. Bu açıdan teknolojik yenilik yapma süreci, bir dizi bilimsel, teknolojik, mali ve ticari etkinliği içerir.

Şekil, renk ve dekorasyondaki değişiklikler gibi bütünüyle görsel ve estetik değişiklikler ile ürünün yapı, nitelik ve performansını teknik açıdan değiştirmeyen, küçük tasarım ve görünüm farklarından ibaret basit değişiklikler yenilik sayılmaz.

Üründe Yenilik: Teknolojik açıdan yeni ürün, önceki ürün kuşağıyla karşılaştırıldığında malzemesi, parçaları ve yerine getirdiği işlevler açısından, öze ilişkin, teknolojik farklar gösteren bir ürünü ifade eder.

Üretim Yöntemlerinde Yenilik: Geleneksel üretim tesislerinde üretilemeyen, halen üretilmekte olan veya yeni ürünlerin yeni tekniklerle üretilmesinde kullanılan bir yöntem teknolojik açıdan üretim yöntemlerinde geliştirilmiş bir yenilik sayılır.

Ar-Ge merkezi: Dar mükellef kurumların Türkiye’deki işyerleri dahil, kanuni veya iş merkezi Türkiye’de bulunan sermaye şirketlerinin; organizasyon yapısı içinde ayrı bir birim şeklinde örgütlenmiş, münhasıran yurtiçinde araştırma ve geliştirme faaliyetlerinde bulunan ve en az elli tam zaman eşdeğer Ar-Ge personeli istihdam eden, yeterli Ar-Ge birikimi ve yeteneği olan birimlerdir.

Yazılım: Bir bilgisayar, iletişim cihazı veya bilgi teknolojilerine dayalı diğer bir cihazın çalışmasını ve kendisine verilen verilerle ilgili gereken işlemleri yapmasını sağlayan komutlar dizisinin veya programların ve bunların kod listesinin, işletim ve kullanım kılavuzlarını da içeren bilgi ve belgelerin tümüdür.

Ar-Ge personeli: Ar-Ge faaliyetlerinde doğrudan görevli araştırmacı ve teknisyenleri;

 

i)                    Araştırmacı: Ar-Ge faaliyetleri ile yenilik tanımı kapsamındaki projelerde, yeni bilgi, ürün, süreç, yöntem ve sistemlerin tasarım veya oluşturulması ve ilgili projelerin yönetilmesi süreçlerinde yer alan en az lisans mezunu uzmanlardır.

 

ii)                  Teknisyen: Mühendislik, fen ve sağlık bilimleri alanlarında yüksek öğrenim görmüş ya da meslek lisesi veya meslek yüksek okullarının teknik fen ve sağlık bölümlerinden mezun, teknik bilgi ve deneyim sahibi kişilerdir.

 

Destek personeli: Ar-Ge faaliyetlerine katılan veya bu faaliyetlerle doğrudan ilişkili yönetici, teknik eleman, laborant, sekreter, işçi ve benzeri personeldir.

 

 

Araştırma ve geliştirme (Ar-Ge) faaliyeti, bilim ve teknolojinin gelişmesini sağlayacak yeni bilgileri elde etmek veya mevcut bilgilerle yeni malzeme, ürün ve araçlar üretmek, yazılım üretimi dahil olmak üzere yeni sistem, süreç ve hizmetler oluşturmak veya mevcut olanları geliştirmek amacıyla yapılan düzenli çalışmaları ifade etmektedir.

Bir harcamanın Ar-Ge indirimi kapsamında vergi matrahından indirilebilmesi için sözkonusu harcama Ar-Ge faaliyeti kapsamında yapılmış olmalıdır. Aşağıdaki amaçlara yapılmış faaliyetler Ar-Ge faaliyeti olarak nitelendirilmektedir.

 

Aşağıda sayılan faaliyetler Ar-Ge faaliyetleri kapsamında değerlendirilmez.

 

Ar-Ge faaliyeti, esas itibarıyla denemelerin son bulduğu, ilk üretimin yapıldığı aşamada sona erer. Ar-Ge projesi neticesinde elde edilen ürünün pazarlanabilir aşamaya geldiği andan itibaren Ar-Ge projesi bitmiş sayılır. Bu tarihten sonra yapılan harcamalar Ar-Ge harcaması kapsamında değerlendirilmez. Ancak, tamamlanan bir proje sonucunda elde edilen ürünün geliştirilmesi amacıyla yapılacak çalışmalar, yeni Ar-Ge projesi olarak değerlendirilir.

 

Nihai ürünün oluşturulması aşamasında elde edilen ürünlerin kullanılabilirliğini ölçmek ve gerektiğinde değişiklik yapılmak üzere işletme içinde veya dışında test edilmesi amacıyla yapılan harcamalar Ar-Ge faaliyeti kapsamındadır.

Ancak, ticari üretimin planlanması ve seri üretim sürecine ilişkin harcamalarla, ürünün tanıtılması amacıyla üretilip dağıtılan numuneler için yapılan harcamalar Ar-Ge faaliyeti kapsamı dışındadır. Ayrıca “Ar-Ge Faaliyeti” bölümünde belirtilen amaçlara yönelik olmayan, mevcut teknolojinin kullanılmasıyla elde edilen, şekil ve estetiğe yönelik değişiklikler Ar-Ge faaliyeti kapsamı dışındadır.

 

Bir harcamanın Ar-Ge harcaması olarak değerlendirilebilmesi için işletmelerin ayrı bir Ar-Ge birimi (bölümü, departmanı) kurmaları zorunludur. Ar-Ge harcaması olarak değerlendirilen harcamalar aşağıdaki gibidir.

İlk Madde ve Malzeme Giderleri: Her türlü direkt ilk madde, yardımcı madde, işletme malzemesi, ara mamul, yedek parça ve benzeri giderler ile amortisman uygulamasına konu olmayan maddi ve gayrimaddi kıymet iktisaplarına ilişkin giderlerden oluşur. Hammadde ve diğer malzeme stoklarından Ar-Ge faaliyetlerinde fiilen kullanılan kısma ilişkin maliyetler Ar-Ge harcaması kapsamındadır. Bu nedenle, henüz Ar-Ge faaliyetlerinde kullanılmamış olan hammadde ve diğer malzemelere ilişkin maliyet tutarlarının stoklar hesabında; kullanılan, satılan ya da elden çıkarılanların da stoklar hesabından mahsup edilmek suretiyle izlenmesi gerekmektedir.

Personel Giderleri: Ar-Ge faaliyetlerinin yürütülmesi amacıyla çalıştırılan ve faaliyetin gerektirdiği nitelikte personel ile ilgili olarak tahakkuk ettirilen ücretler ile bu mahiyetteki giderler Ar-Ge harcaması kapsamında kabul edilen giderlerdir.

İşletmenin Ar-Ge bölümünde çalıştırılan hizmetliler ve benzeri vasıfsız personel ile Ar-Ge bölümünde değil şirketin diğer bölümlerinde çalışan ancak günün bir kısmında Ar-Ge bölümünde çalışan personele ödenen ücretler bu kapsamda değerlendirilmeyecektir.

Genel Giderler: Ar-Ge faaliyetlerini yürütmek amacıyla elektrik, su, gaz, bakım-onarım, haberleşme, nakliye ile Ar-Ge faaliyetlerinde kullanılan makine ve teçhizata ilişkin bakım ve onarım giderleri gibi Ar-Ge faaliyetinin devamlılığını sağlamak için katlanılan diğer giderlerden oluşur. Sigorta giderleri, Ar-Ge faaliyetlerinin bizzat yürütülmesi amacıyla kullanılan tesis için ödenen kira giderleri ile kitap, dergi ve benzeri bilimsel yayınlara ait giderler de bu kapsamdadır.

 

Bu giderlerin, Ar-Ge harcaması olarak değerlendirilebilmesi için Ar-Ge bölümünde fiilen kullanıldığının tespit ve tevsik edilmesi gerekmektedir. Tespitin nasıl ve kim tarafından yapılacağı 1 seri nolu KVK Genel Tebliği’nde belirtilmemiştir. Bize göre tespitin yapılması şirket tarafından sağlanacaktır. Yani denetimler sırasında yapılan giderin Ar-Ge harcaması kapsamında olduğu tespit edilebiliyorsa söz konusu gider Ar-Ge harcaması olacaktır. 

 

Çeşitli kıstaslara göre genel işletme giderleri üzerinden hesaplanacak paylar ise bu kapsamda değerlendirilmez. Örneğin bir işletmenin 10.000 YTL danışmanlık gideri varsa bazı dağıtım anahtarlarıyla bu giderden Ar-Ge birimine pay verilemez. Yapılan giderler Ar-Ge faaliyetiyle ilgili olmalıdır.

Dışarıdan Sağlanan Fayda ve Hizmetler: Normal bakım ve onarım giderleri dışında Ar-Ge faaliyetleriyle ile ilgili olarak işletme dışında yerli veya yabancı diğer kurum ve kuruluşlardan mesleki veya teknik destek alınması veya bunlara yaptırılan analizlerle ilgili olarak yapılan ödemelerle, bu mahiyetteki diğer ödemelerdir.

 

Ar-Ge faaliyetinin esas itibarıyla işletme bünyesinde yapılması gerekmektedir. Fiili kullanım durumunun tespit edilmesi ve ortak giderlerin de buna göre paylaştırılması şartıyla bir kuruma ait olduğu halde diğer kurumlarla ortak kullanılan Ar-Ge biriminde yapılan Ar-Ge faaliyetleri, işletme bünyesinde yapılmış sayılacaktır. İşletmenin organizatörlüğünde olmak şartıyla, kamu kurum ve kuruluşlarına ait Ar-Ge merkezleriyle üniversiteler bünyesinde yapılan Ar-Ge faaliyetleri de bu kapsamda bulunmaktadır.

 

Ar-Ge faaliyetlerinin yürütülmesi sırasında, proje bazında yerli ve yabancı teknik personelden mesleki ve teknik destek alınması veya bazı analizlerin dışarıda yaptırılması halinde bunlarla ilgili olarak yapılan ödemeler de Ar-Ge harcaması kapsamında değerlendirilecektir.

Vergi, Resim ve Harçlar: Doğrudan Ar-Ge faaliyetlerine ilişkin olan ve kurumlar vergisi matrahının tespitinde gider olarak dikkate alınan ayni vergi, resim ve harçlardan oluşmaktadır. Doğrudan Ar-Ge faaliyetlerinin yürütüldüğü taşınmazlar için ödenen vergiler, Ar-Ge projesinde kullanılmak üzere ithal edilen mallarla ilgili gümrük vergileri ile benzeri vergi, resim ve harçlar bu kapsamdadır.

Amortisman ve Tükenme Payları: Doğrudan Ar-Ge faaliyetlerinde kullanılan bina, makine-tesis ve cihazlar, taşıtlar, döşeme ve demirbaş gibi maddi ve gayri maddi duran varlıklar için ayrılan amortisman ve tükenme paylarından oluşur. Diğer taraftan, iktisadi kıymetin münhasıran Ar-Ge faaliyetlerinde kullanılması ve bu kullanımın sürekli olması gerekmektedir. Ar-Ge birimi dışında başka faaliyetlerde de kullanılan iktisadi kıymetlere ilişkin amortismanlar Ar-Ge harcaması kapsamında değildir.

 

Mükellef Ar-Ge faaliyeti için satın aldığı ATİK’leri aktife kaydedecek, bu kıymet üzerinden amortisman ayıracaktır. Ayırdığı amortismanı gider ve maliyet hesaplarına intikal ettirecektir. Ayrıca amortisman tutarını Ar-Ge harcamalarına dahil edecektir. Önceki bölümlerde belirtildiği üzere, Ar-Ge harcamalarının %100’ü beyanname üzerinde gösterilmek şartıyla kurumlar vergisinden indirilecektir.

 

Öte yandan, Ar-Ge faaliyetinde kullanılan ATİK’lerin yatırım indiriminden yararlanmış olması, bunların amortisman tutarlarının Ar-Ge harcamasına dahil edilmesini engellemez.

Finansman Giderleri: Ar-Ge projesi bazında yerli, yabancı ve uluslararası kurumlardan temin edilen kredilere ilişkin finansman giderleridir.

 

Kurumlar, hesap dönemi içerisinde gayri maddi hakka yönelik yaptıkları araştırma ve geliştirme  harcamalarının tamamını aktifleştirmek zorundadırlar. Ancak, gayri maddi hakka yönelik olmayan ve Vergi Usul Kanunu hükümleri çerçevesinde aktifleştirilmesi gerekmeyen harcamalar doğrudan gider yazılabilecektir.

 

Örneğin, kanser ilacı geliştirmek için yapılan araştırma faaliyetleri sonucunda patent, lisans gibi bir gayri maddi hak ortaya çıkacağından, yapılan araştırma harcamalarının aktifleştirilmesi gerekecektir.

 

Proje sonucu ortaya bir gayri maddi hak çıkması halinde, aktifleştirilmesi gereken bu tutar, amortisman yoluyla itfa edilecektir. Ancak projeden, daha sonraki yıllarda vazgeçilmesi veya projenin tamamlanmasına imkan kalmaması durumunda, kurumun Ar-Ge faaliyeti kapsamında yapmış olduğu ve önceki yıllarda aktifleştirilmiş olan tutarların doğrudan gider yazılabilmesi mümkün bulunmaktadır.

 

Örneğin; bir kurum tarafından 3 yıl süreli Ar-Ge projesi hazırlanarak, ön fizibilite çalışmalarının akabinde, Ar-Ge faaliyetine başlanılmıştır. İkinci yılın sonunda, kurum Ar-Ge projesinin gerçekleşmesinin mümkün olmadığı düşüncesiyle projeden vazgeçme kararı almıştır. Dolayısıyla, projenin başlama tarihinden itibaren aktifleştirilen Ar-Ge harcamaları, projeden vazgeçildiği tarih itibarıyla doğrudan gider yazılabilecektir.

 

Mükellefler, Ar-Ge harcamalarının % 100’ü oranında hesaplayacakları Ar-Ge indirimini, beyanname üzerinden hesaplanan kurum kazancından indirebileceklerdir. Ar-Ge indirimi, Ar-Ge faaliyetine başlandığı andan itibaren hem yıllık beyannamede hem de geçici vergi beyannamelerinde uygulanabilecektir. Hesaplanan Ar-Ge indirimi tutarı, mükellefler tarafından yıllık kurumlar vergisi beyannamesi ile geçici vergi beyannamesinin ilgili satırına yazılarak kazançtan indirilecektir. İlgili dönemde kazancın yetersizliği nedeniyle indirim konusu yapılamayan Ar-Ge İndirimi tutarı sonraki hesap dönemlerine devredecektir.

 

Mükelleflerin Ar-Ge projesi kapsamındaki harcamalarını, işletmenin diğer faaliyetlerine ilişkin harcamalarından ayırarak, Ar-Ge indiriminin doğru hesaplanmasına imkan verecek şekilde muhasebeleştirmeleri gerekmektedir.

 

Henüz tamamlanmamış bir Ar-Ge projesinin, başka bir kuruma satılması halinde aktifleştirilen tutarlar kazanç tutarının tespitinde maliyet unsuru olarak dikkate alınacaktır.

Ar-Ge indirimi uygulamasında, henüz tamamlanmamış bir Ar-Ge projesinin başka bir kuruma satılması durumunda, Ar-Ge projesini devralan kurumun bu projeye ilişkin olarak ilave yaptığı harcamalar Ar-Ge indiriminden yararlanabilecektir. Devreden kurumda yapılan Ar-Ge harcamaları için indirimden yararlanılması ise söz konusu olmayacaktır. Tamamlanmış bir Ar-Ge projesinin başka bir kuruma satılması durumunda ise Ar-Ge projesini devralan kurumun Ar-Ge indiriminden yararlanması söz konusu değildir.

 

Ar-Ge indiriminden yararlanmak isteyen mükellefler, proje ve uygulama aşamalarında aşağıda belirtilen belgeleri ilgili birimlere göndereceklerdir.

 

Ar-Ge indiriminin uygulanmaya başlanacağı döneme ait geçici vergi beyannamesinin verileceği tarihe kadar Ar-Ge faaliyetiyle ilgili olarak hazırlanacak rapor, bir yazı ekinde iki nüsha olarak Gelir İdaresi Başkanlığına elden veya posta yoluyla gönderilecektir.

 

Başkanlık, raporun genel değerlendirmesini yaptıktan sonra, projenin bilimsel olarak incelenerek münhasıran yeni bilgi ve teknoloji arayışına yönelik olup olmadığının tespit edilmesi amacıyla, projeyi Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu’na (TÜBİTAK) ve/veya üniversiteler ile araştırma yapılan konuda uzmanlaşmış kuruluşlara intikal ettirecektir. Mükellefe, proje bütçesinin %0,3’ü oranında bir tutarı incelemeyi yapan kuruluşa ödemesi için bir yazı gönderilecek, ancak bu tutar 15.000  YTL’yi aşmayacaktır.

 

Ar-Ge projesine ilişkin incelemeyi yapacak kuruluş, ihtiyaç duyması halinde ilave bilgi veya belgeleri de isteyerek, kendi uzmanları veya görevlendireceği başka kuruluşlara ait uzmanlar marifetiyle gerekli incelemeleri kısa sürede yaptıracaktır. Yazımız ekinde yer alan formata göre bir “Değerlendirme Raporu” düzenlenecektir. Raporu düzenleyen kurum bu rapordan birer örneği Gelir İdaresi Başkanlığı’na ve başvuru sahibine gönderecektir.

 

Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK) ve/veya üniversiteler ile araştırma yapılan konuda uzmanlaşmış kuruluşlarca Ar-Ge projesi olarak değerlendirilmeyen projeler nedeniyle mükellef tarafından haksız yere indirim konusu yapılan tutarlar, vergi ziyaı cezası ve gecikme faizi ile birlikte mükelleften aranacaktır.

 

2/1/1990 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan “Yeminli Mali Müşavirlerin Tasdik Edecekleri Belgeler, Tasdik Konuları ve Tasdike İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik” hükümleri uyarınca “Ar-Ge indirimi” ile ilgili işlemler yeminli mali müşavirlerin tasdik edeceği konular kapsamına alınmıştır.

 

Ar-Ge indiriminden yararlanan mükelleflerin, kurumlar vergisi beyannamesinde yararlanılan Ar-Ge indiriminin doğru hesaplandığı ve uygulandığına ilişkin YMM tasdik raporunu ilgili mevzuatta belirtilen süre içinde bağlı bulundukları vergi dairelerine vermeleri gerekmektedir. Ar-Ge proje değerlendirme raporlarının, YMM tasdik raporlarının verilmesi gereken ay içinde veya daha sonra gelmesi halinde de mükellefler Ar-Ge indiriminden yararlanabileceklerdir. Bu durumda, değerlendirme raporunun ilgili vergi dairesi kayıtlarına girdiği tarihten itibaren 30 gün içerisinde YMM tasdik raporunun ibraz edilmesi gerekecektir. Söz konusu raporun bu süreler içinde verilememesi halinde ise Ar-Ge indiriminden yararlanılamayacağı tabiidir. Ayrıca Ar-Ge indirimine ilişkin hususlara tam tasdik raporunda yer verilmiş olması durumunda, Ar-Ge indirimine ilişkin olarak ayrıca tasdik raporu düzenlenmesine gerek bulunmamaktadır.

 

YMM tasdik raporunda en az aşağıdaki bilgilerin bulunması gerekmektedir:

 

94/6401 sayılı İhracata Yönelik Devlet Yardımları Kararı çerçevesinde Para–Kredi Koordinasyon Kurulu’nun 9/9/1998 tarih ve 98/16 sayılı Kararına istinaden yayımlanan 98/10 sayılı Araştırma–Geliştirme (Ar-Ge) Yardımına İlişkin Tebliğ çerçevesinde Dış Ticaret Müsteşarlığı tarafından, sanayi kuruluşlarının uzman kurumlar tarafından Ar-Ge niteliğine sahip olduğu tespit edilen projeleri kapsamında izlenip değerlendirilebilen giderlerin belli bir oranı hibe şeklinde karşılanmakta veya bu projelere geri ödeme koşuluyla sermaye desteği sağlanmaktadır.

 

Yukarıda belirtilen mevzuat çerçevesinde geri ödeme koşuluyla sermaye desteği olarak sağlanan destekler, borç mahiyetindedir. Bu gelirlerin ticari kazanca dahil edilmesine gerek yoktur. Ancak, bu mevzuat çerçevesinde hibe şeklinde sağlanan destek tutarları ile diğer kurumlardan bu mahiyette sağlanacak her türlü destek tutarları, ticari kazancın bir unsuru olarak kazanca dahil edilecektir. Maliyetleri, bu tür desteklerle karşılanan Ar-Ge harcamaları da Ar-Ge indiriminin hesabında dikkate alınacaktır.

 

Para–Kredi ve Koordinasyon Kurulu Kararlarına istinaden uygulanan Ar-Ge yardımına ilişkin mevzuat çerçevesinde TÜBİTAK tarafından daha önce incelemesi yapılmış olan projelerle ilgili olarak yeniden inceleme yapılmasına ihtiyaç bulunmamaktadır. Bu kapsamda TÜBİTAK tarafından incelenerek desteklenmesi uygun bulunmuş Ar-Ge projesi bulunan mükelleflerin bu projeler hakkında ayrıca bir inceleme yapılması için Gelir İdaresi Başkanlığı’na müracaat etmelerine gerek yoktur. Desteklenmesi uygun bulunmuş projelere ilişkin Ar-Ge değerlendirme raporlarının örneğinin YMM tasdik raporuna eklenmesi yeterli olacaktır.

 

16.07.2004 tarih ve 5228 sayılı bazı vergi kanuınlarında değişiklik yapan Kanunun gerekçesinde, Ar-Ge indirimine ilişkin düzenlemenin, Ar-Ge faaliyetlerine yönelik olarak 4691 sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu’nda yer alan teşvik edici düzenlemenin bir tamamlayıcısı niteliğinde olduğu belirtilmiştir. Ar-Ge indirimi uygulaması açısından, Ar-Ge biriminin bulunduğu yerin önemi bulunmamaktadır. Şirketin faaliyet yeri olması şartıyla, gerek şirket merkezinin bulunduğu yerde veya ayrı bir yerde, gerek teknoloji geliştirme bölgelerinde kurulan Ar-Ge birimlerinde yapılan harcamalardan yazımızın önceki bölümlerinde belirtilen kriterlere uyanlar Ar-Ge indirimi kapsamındadır.

 

5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununun 5’ inci maddesinin 3’üncü fıkrasında; kurumların, kurumlar vergisinden istisna edilen kazançlarına ilişkin giderlerinin veya istisna kapsamındaki faaliyetlerinden doğan zararlarının, istisna dışı kurum kazancından indirilmesinin kabul edilemeyeceği hüküm altına alınmış bulunmaktadır.

 

Dolayısıyla, teknoloji geliştirme bölgelerinde veya serbest bölgelerde gerçekleştirilen Ar-Ge faaliyetlerinden bir kazanç doğması ve bu kazançla ilgili olarak 4691 sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanununun geçici 2’ nci maddesinde ya da 3218 sayılı Serbest Bölgeler Kanununun geçici 3’ üncü maddesinde yer alan istisnadan yararlanılacak olması durumunda, istisna uygulanacak kazancın elde edilmesine yönelik olarak yapılan harcamalar Ar-Ge indiriminden yararlandırılmayacaktır.

 

Ancak, teknoloji geliştirme bölgelerinde veya serbest bölgelerde yürütülen Ar-Ge faaliyetlerinin işletmenin kendi faaliyetiyle ilgili olması ve anılan kanunlarda yer alan istisnalara konu olmaması durumunda, bu tür harcamalar Ar-Ge indirimi kapsamında değerlendirilecektir.

 

Kurum, Ar-Ge faaliyeti için aşağıdaki harcamaları yapmıştır.

 

-            50.000  YTL tutarında Ar-Ge biriminde çalışan personel gideri

-          100.000 YTL tutarında Ar-Ge biriminin elktrik, su, gaz, bakım-onarım, vb. gider

-            10.000  YTL Ar-Ge biriminde görevli temizlik işçileri ve vasıfsız personel giderleri

-              5.000  YTL tutarında Ar-Ge projesi için teknik danışmanlık gideri

-            Ar-Ge projesi için 100.000 YTL tutarında makine ve teçhizat alınmıştır. (Makinenin amortisman oranı %20’dir)

 

Temizlik işçileri ve vasıfsız personelin maaşları Ar-Ge harcamasına katılmayacaktır. Bu tutar genel giderler içerisinde izlenecektir.

 

Kurumun Ar-Ge harcamasına aşağıdaki giderler girecektir.

 

-            50.000  YTL tutarında Ar-Ge biriminde çalışan personel gideri

-          100.000 YTL tutarında Ar-Ge biriminin elektrik, su, gaz, bakım-onarım, vb. gider

-              5.000  YTL tutarında Ar-Ge projesi için teknik danışmanlık gideri

-            20.000 YTL tutarında Makine ve teçhizatın amortismanı

TOPLAM         175.000 YTL tutarında Ar-Ge harcaması vardır.

 

Örneğimizin muhasebe kayıtları aşağıdaki gibi olacaktır.

 

 _______________________ /  __________________________

750- AR-GE GİDERLERİ                                  175.000

- Personel giderleri  50.000

- Genel giderler      105.000

- Amortisman Gid. 20.000

 

                              100- KASA                                         155.000

                              257- BİRİKMİŞ AMORT.                   20.000            

___________________________  /  _________________________

            632- AR-GE GİDERLERİ                      175.000

                  750- AR-GE GİDERLERİ                            175.000

Ar-Ge harcamalarının gider hesaplarına alınması

Mükellef ayrıca 175.000 YTL tutarındaki harcamanın tamamını kurumlar vergisi beyannamesinde göstermek koşuluyla kurumlar vergisinden indirecektir.

 

Araştırma ve geliştirme harcamaları uzun yıllardır kendisine vergi mevzuatımızda yer bulmuştur. Ancak şirketlerimiz bu müesseseden çok fazla yararlanmamışlardır. Dünyadaki diğer gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerle kıyasladığımızda ülkemizde neredeyse hiç araştırma geliştirme harcaması yapılmamaktadır. 5228 sayılı kanunla Ar-Ge harcamaları için vergi mevzuatımıza yeni düzenlemeler getirilmiş ve bu düzenlemeler 5520 sayılı KVK ile de sürdürülmüştür.

 

Fakat bu müesseseden yaralanmak için çok sayıda bürokratik işlem ihdas edilmiştir. Mükellefler hem TÜBİTAK la hem Gelir İdaresiyle uğraşmak zorunda bırakılmışlardır. Ayrıca Ar-Ge indiriminden yararlanmak isteyen mükelleflerin YMM tasdikine ihtiyaçları vardır. Bu nedenle pek çok mükellef bu müesseseden yararlanmamaktadır. Ülkemizde mükelleflerin Ar-Ge harcamaları zaten düşüktür. Bir de ortaya çok sayıda kırtasiye işlemi çıkınca özelikle küçük mükellefler bu müesseseden yararlanmamayı tercih etmektedirler.

 

Sorunun çözümü için şunu öneriyoruz. Mükellef kanun, tebliğ ve diğer düzenlemeler çerçevesinde Ar-Ge harcamalarını hesaplamalı ve beyannamede vergi matrahından indirmelidir. Bu müessesese için hiçbir özel denetim yapılmamalıdır. Vergi denetimleri sırasında denetim elemanı diğer hususlarla birlikte Ar-Ge harcamalarını da kontrol etmelidir. Yapılan denetim sonucunda mükellefin Ar-Ge indirimini yanlış yaptığı ve bu yanlışlık sonucu vergi matrahının azaldığı tespit edilirse, mükellef adına vergi cezası kesilecektir.

1- YALÇIN Hasan, Giderler. İstanbul: HUD Yayınları, 2006

2- 5520 Sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu ve Gerekçesi

3- 1 seri nolu Kurumlar Vergisi Kanunu Genel Tebliği

 

Ek

Ar-Ge PROJESİ DEĞERLENDİRME RAPORU

 

- Mükellefin Adı, Unvanı

-   Bağlı olduğu vergi dairesi ve vergi kimlik numarası

- Adresi

- Faaliyet konusu

-  Ar-Ge departmanının bulunduğu yer, hacmi ve kapasitesi

-  Projelerin genel tanıtımı ve amaçları

-  Proje uygulama süreci ve aşamaları

-  Çalışan/çalışacak  nitelikli   personel   listesi  ve   nitelikleri   (henüz  tespit edilmemiş ise tahmini mühendis, tekniker v.b. sayısı ve görev konulan)

-  Dışarıdan (yurtiçi veya yurt dışı) teknik destek veya danışmanlık alınıp alınmayacağı

-  Varsa Ar-Ge departmanında konuyla ilgili olarak takip edilen bilimsel yayınlar

-   Projeye ilişkin çalışmaların yürütüleceği yer (Ar-Ge departmanı ve buna ilave olarak kullanılacak laboratuarlar)

 

Bu bölümde, proje teknik olarak ve öngörülen her bir aşama itibarıyla anlatılarak, kullanılacak bilimsel yöntemlere ve süreç analizlerine yer verilecektir.

Belirtilmesinde yarar görülen diğer hususlar (Projeyle hedeflenen faaliyetler ile öngörülen harcamalar arasında uyum olup olmadığı hususu ile belirtilmesinde yarar görülen diğer hususlar).

 

........................   nin  konusundaki   Ar-Ge  projesinin   incelenmesi   neticesinde, yapılan/yapılacak olan Ar-Ge faaliyetinin  l  Seri No.lu Kurumlar Vergisi Genel Tebliğinin (10.2.2) bölümünde belirtilen ........................  amacını sağladığı ve münhasıran yeni bilgi ve teknoloji arayışına yönelik bir Ar-Ge faaliyeti mahiyetinde olduğu sonuç ve kanaatine varılmıştır.

 

........................   nin   konusundaki   Ar-Ge   projesinin   incelenmesi   neticesinde, yapılan/yapılacak olan Ar-Ge faaliyetinin 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu l Seri No.lu Genel Tebliğinin (10.2.2) bölümünde belirtilen amaçlardan herhangi birini sağlamadığı, veya kapsam dışında............faaliyeti olduğu, münhasıran yeni bilgi ve

teknoloji arayışına yönelik bir Ar-Ge faaliyeti mahiyetinde olmadığı sonuç ve kanaatine varılmıştır.

 

  TARİH

Raporu Düzenleyenin (Düzenleyenlerin)

Adı, Soyadı,

Unvanı ve İmzası Formun Altı