|
HAZİNE BONOSU ALIM-SATIM KAZANÇLARI ÜZERİNDEN UYGULANACAK TEVKİFAT ORA
NI, AYNI NİTELİKTE GELİR TÜRÜ OLAN HAZİNE BONOSU FAİZLERİNDE OLDUĞU Gİ
Bİ %15 OLARAK TESBİT OLAN BAKANLAR KURULU KARARININ, 12.2.1992 GÜNÜN-
DEN İTİBAREN İHRAÇ EDİLEN HAZİNE BONOSU ALIM-SATIM KAZANÇLARINA UYGU-
LANMASININ, İDARİ DÜZENLEMELERİN GERİYE YÜRÜMEYECEĞİ PRENSİBİNİ İHLAL
ETMEDİĞİ HK.
Davacı şirketin 1992 yılı için ihtirazi kayıtla verdiği beyanname üze-
rinden, vadesinden önce elden çıkarılan hazine bonosu kazançlarına %15
tevkifat oranı uygulanarak gelir (stopaj) vergisi tahakkuk ettirilmiş-
tir. İstanbul 6.Vergi Mahkemesi 12.7.1994 gün, 1994/1911 sayılı kara-
rıyla, 1992/3802 sayılı Bakanlar Kurulu Kararında, hazine bonosu alım-
satım kazançları üzerinden yapılacak tevkifat oranının %15 olduğunun
öngörüldüğü ve buna ilişkin uygulamanın 1.1.1993 tarihinden itibaren
yürürlüğe gireceğinin belirtildiği, bu durumda 1992 yılında satılan ha
zine bonosundan elde edilen kazanca uygulanan tevkifat oranının %10 ol
ması gerektiği, vergi hukukunun genel prensipleri uyarınca vergi istis
na hadlerinin indirilmesine ilişkin kararnamelerin yayınlandığı tarih-
ten sonraki olaylara uygulanacağı gerekçesiyle fazladan tahakkuk etti-
rilip tahsil edilen %5 lik kısmın, ret ve iadesine karar vermiştir. Da
valı İdare; hazine bonosu faizleri ile hazine bonosu alım satım kazanç
ları her ne kadar farklı yerlerde düzenlenmişse de, her iki gelir türü
nün de aynı nitelikte olduğunu, bu nedenle eşit vergi yükü taşımaları
amacıyla, Bakanlar Kurulu tarafından yapılan düzenlemenin 12.2.1992 ta
rihinden itibaren ihraç edilecek hazine bonosu alım-satım kazancına uy
gulanmasında kanuna aykırılık bulunmadığını ileri sürmekte ve kararın
bozulmasını istemektedir.
Hazine bonosu alım satım kazançları Kurumlar Vergisi Kanunu'nun 8.mad-
desinin 17 numaralı bendi uyarınca kurumlar vergisinden müstesna tutul
makta, hazine bonosu faizi ise, Gelir Vergisi Kanunu'nun mükerrer 39.
maddesine göre ticari kazançtan indirilmektedir. Ancak, kurumlar vergi
sinden müstesna tutulan hazine bonosu alım satım kazançları üzerinden
Gelir Vergisi Kanunu'nun 94.maddesinin 8 numaralı bendine göre, kurum-
lar vergisi matrahının tespitinde indirim konusu yapılan hazine bonosu
faizleri üzerinden ise, anılan maddenin 15 numaralı bendine göre, ge-
lir vergisi tevkifatı yapılmaktadır.
Gelir Vergisi Kanunu'nun 94.maddesinde; Bakanlar Kurulunun, bu maddede
yer alan tevkifat nisbetini, her bir bentte yer alan ödemeler için ay-
rı ayrı sıfıra indirmeye veya bir katına kadar artırmak suretiyle yeni
den tespit etmeye yetkili olduğu belirtilmiştir. Bakanlar Kurulu'nun
bu yetkiye dayanarak çıkardığı 30.12.1988 gün ve 20035 sayılı Resmi Ga
zete'de yayımlanan 88/13644 sayılı karar ile, hazine bonosu faizlerin-
den ve alım satım kazançlarından %10 gelir vergisi tevkifatı yapılması
öngörülmüştür. Bilahare 12.2.1992 gün ve 21140 sayılı Resmi Gazete'de
yayımlanan 92/2682 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile kararın yayım ta-
rihinden itibaren ihraç edilecek hazine bonosu faizleri üzerinden %15
vergi tevkifatı yapılacağı belirtilmiştir. 3824 sayılı Kanun'la Gelir
Vergisi Kanunu'nun 94.maddesine eklenen fıkra ile "Bakanlar Kurulu, bu
maddede yer alan tevkifat nispetini, her bir ödeme ve gelir için ayrı
ayrı sıfıra kadar indirmeye veya bir katına kadar artırmak suretiyle
yeniden tespit etmeye yetkilidir. Bu yetki 8 numaralı bent kapsamına
giren kurumlar vergisinden muaf veya müstesna kazanç ve iratların her
biri için iş ve mükellef grupları, sektörler ve faaliyet konuları, ka-
zancın elde edildiği ülkeler ve menkul kıymet gelirlerinde menkul kıy-
metin türlerine göre farklı oranlar tespit edilmek suretiyle de kulla-
nılabilir" denilmek suretiyle Bakanlar Kuruluna verilen yetkinin kapsa
mı genişletilmiştir. Bunun üzerine 31.12.1992 günlü ve 21452 sayılı
Resmi Gazete'de yayımlanan Bakanlar Kurulu kararı ile hazine bonosu fa
izlerindeki %15 oranı aynen korunmuş, daha önce yetkisizlik nedeniyle
ayrıca ayarlanamayan hazine bonosu alım satım kazançları üzerinden ya-
pılan tevkifat %10 dan %15'e çıkarılmış ve uygulamada aralarında bir
farklıkık bulunmayan her iki gelir türü üzerindeki vergi yükünün eşit
olması amacıyla da, bu hükümlerin 12.2.1992 gününden itibaren ihraç
edilen hazine bonosu faizleri ve alım satım kazançlarına da uygulanmak
üzere yayımı tarihinde yürürlüğe girmesi öngörülmüştür. Bakanlar Kuru-
lu'nun Gelir Vergisi Kanunu'nun 94.maddesinin verdiği yetkiye dayana-
rak söz konusu tevkifat oranlarını yeniden belirlemesinde hukuka aykı-
rı bir durum bulunmamaktadır.
Hazine bonosu alım satım fiyatları, ihraç ve vade tarihi ile bononun
elde tutulma süresine göre belirleneceğinden, bu işlemden elde edile-
cek değer farkı, hazine bonosu faizi ile aynı niteliktedir. Hazine bo-
nosu sahibi ya vadeyi bekleyip faiz geliri elde edecek, ya da bonoyu
vadesinden önce elden çıkararak bir satış karı sağlayacaktır. Aynı bo-
nonun elde tutulma süresine göre belirlenecek aynı nitelikteti bu iki
gelirin farklı oranda vergilendirilmesinin mantıklı bir açıklaması yok
tur. Vergilendirme dönemi henüz kapanmadan, aynı nitelikli bu gelirler
üzerindeki vergi yükünü eşitlemek amacıyla 3824 sayılı Kanunla genişle
tilen yetkiye dayanarak, hazine bonosu alım satım kazançları üzerinden
yapılan tevkifat orarının, hazine bonosu faizlerinde olduğu gibi %15
olarak belirlenmesi ve bu oranın 12.2.1992 gününden itibaren ihraç edi
lecek hazine bonosu alım satım kazançlarına da uygulanmak üzere
31.12.1992 gününde yürürlüğe girmesinin idari düzenlemelerin geçmişe
yürütülemeyeceği prensibini ihlal ettiğinden söz etmek mümkün değil-
dir. Kararnamenin yayımlandığı tarihte kazanılmış bir hakda söz konusu
değildir. Kazanılmış bir haktan söz edilebilmesi için, hakkın subjek-
tif bir nitelik kazanması, bunun için de vergilendirme döneminin karar
namenin yayımı tarihinden önce tamamlanmış olması gerekir. Oysa bu ta-
rihte vergilendirme dönemi kapanmamış, ne tevkifat matrahı, ne de ku-
rum kazancı belli olmamıştır. Kurum kazancı 31.12.1992 tarihi itibariy
le çıkarılacak bilançoda belli olacak, aynı şekilde hazine bonosu
alım-satım kazancı da bu tarih itibariyle çıkarılacak bilançoda görüle
cek ve bu kazanç üzerinden yapılacak tevkifat, bir muhtasar beyanname
ile daha önce bildirilip ödenecektir.
Bu durumda, Bakanlar Kurulu Kararı ile %15 olarak tespit edilen hazine
bonosu alım-satım kazançları üzerinden yapılacak tevkifat oranının
1.1.1993 tarihinden itibaren uygulanacağı gerekçesiyle fazladan tahak-
kuk ettirilerek tahsil edilen %5'lik kısmın ret ve iadesine karar ve-
rilmesinde isabet görülmemiştir.
Açıklanan nedenlerle İstanbul 6.Vergi Mahkemesinin 12.7.1994 gün ve
1994/1911 sayılı kararının bozulmasına karar verildi.
(DAN-DER; SAYI:91) ŞT/ES
|