|
1- KAYDİ ENVANTERDEN BULUNAN MATRAH FARKININ DEFOLU OLDUĞU YOLUNDA YA-
PILMIŞ HERHANGİ BİR TESBİT BULUNMADIĞINDAN BİLİRKİŞİ RAPORUNA GÖRE BU
MALLARIN DEFOLU OLDUĞU VE % 15 GİBİ BİR DEĞERLE SATILACAĞI YOLUNDAKİ
BİLİRKİŞİ RAPORUNA İTİBAR EDİLEMEYECEĞİ,
2- RANDIMAN İNCELEMESİ SONUCUNDA BULUNAN MATRAH FARKI NEDENİYLE YAPI-
LAN BİLİRKİŞİ İNCELEMESİ SONUCUNDA DAVACI ŞİRKET KAYITLARINDA AYLIK
OLARAK UYGULANAN % 20 FİRENİN MAHALLİNDE YAPTIRILAN İNCELEME SONUCUNDA
% 50.2 ÇIKARTILMASININ YERİNDE OLMADIĞI HK.
Konfeksiyon imalatı ile uğraşan davacı şirketin 1989 takvim yılına
ilişkin defter ve belgelerinin incelenmesi sonucunda bulunan matrah
farkı üzerinden ikmalen ve re'sen salınan kurumlar vergisi, geçici ku-
rumlar vergisi ile kesilen kaçakçılık cezasına karşı açılan davayı; ik
malen belirlenen 24.776.810.-liralık katrah farkına karşı dava dilekçe
sinde ileri sürülmüş bir iddianın mevcut olmadığı, kaydi envanter sonu
cunda bulunan matrah farkının ise, defolu olmaları sebebiyle iade edi-
len malların tekrar satılmasından elde edilen hasılatın kayıt dışı bı-
rakılmasından kaynaklandığı, inceleme elemanınca bu malların defolu
olarak satışından elde edilen hasılatın hesaplanmasında ihtilaflı dö-
nemdeki vergisiz ortalama satış fiyatı esas alınmış ise de, defolu bir
malın satış fiyatının defosuz bir malın satış fiyatı ile değerlendiril
mesinin mümkün olmadığı, hal böyle olunca da her ne kadar ara kararı
ile tesbiti istenilmemiş ise de, randıman konusunda yaptırılacak ince-
leme için seçilen bilirkişilerin bu gibi malların ancak % 15 bir değer
le satılabileceğini yazılı olarak ifade etmeleri ve bu oranında mahke-
melerince uygun görülmesi sebebiyle bu yönden bulunan katrah farkının
43.708.235.-lira olması gerektiği, randıman farkından bulunan ve dava
cı tarafından istenen ve mahkemelerince de uygun görülmesi sebebiyle
yaptırılan bilirkişi incelemesi sonucu tanzim olunan 22.6.1994 tarihli
raporda; vergi mahkemesince, örgü kumaş, konfeksiyon kesim ve dikim
(overloklu) firelerinin hangi safhalarda ve ne oranda olduğunun saptan
ması bakımından İstanbul Sanayi Odası, İzmir Sanayi ve Ticaret Odaları
nezdinde yazışmalar yapıldığı, odalar arasında verilen cevabi yazılar-
daki, fire oranlarının farlılığı nedeniyle İzmir Ege Bölgesi Sanayi
Odasanı yazılan 1.3.1994 gün 1992/336-337 sayılı Vergi Mahkemesi yazı-
sına oda tarafından verilen 23.3.1994 gün 1966 sayılı cevabi yazı ve
eki kararda "İstanbul Sanayi Odasının bildirdiği fire oranları ile mes
lek grubumuzca belirlenen fire oranları farklıdır. Bunun nedeni İstan-
bul Sanayi Odasınca firma bazında firenin düzenlenmesi, odamızdan ise
bu konuda alınan fire kararlarının genel mahiyette olmasıdır" dendiği,
bu gerçekleri gözönüne alan vergi mahkemesince de, gerçek firenin ima-
lat safhaları itibariyle, ancak firma bazında yapılabileceği kanısıy-
la, fiili durumun saptanması bakımından firmada bilirkişi incelemesi
yaptırılmasına karar verildiği, bu itibarla firma bazında yapılan fii-
li tesbit sonucunda buluz ve etekte ortalama kesim firesinin
(41.7+32.2)=% 37 olduğu, elbisede'ki kesim firesinin dahil edilmesi so
nucunda (41.4+37/2)=39.2 olarak bulunacağı, diğer firelerin asgari
oranları ile değerlendirilmesinde, (tasnif, parça pano baskı, nakış,
dikim ve kalite kontrolundeki) toplam firenin % 11 olarak bulunacağı
kesim firesinin ilavesi sonucundan işletme bazındaki toplam firenin
% 50.2 olacağı, yıl içerisinden imalata verilen kumaştan bu firenin
düşülmesi sonucunda kalan miktardan 1991-1989 yılları arasındaki kumaş
gramaj farkının düşülmesiyle kalan miktardan üç parçalı imalatta 1/4
fazlalık farkı ile % 2 pazarlama firesinin düşülmesiyle inceleme elema
nınca bulunan kumaş hesabı ile kendilerince bulunan kumaş hesabı ara-
sında 1523 kg fark bulunduğu, bu farkın 1639 adet olacağı, inceleme ra
porunun 20.sayfasındaki 97247 adet fark için 4002.762.519.-lira bulun-
duğuna göre 1639 adet fark içinde (4002.762.519/97247)=41.160.78.-lira
ortalama adet birim fiyatının bulunacağı, buna göre matrah farkının da
41.160.78X1639=67.462.518.-lira olduğunun bildirildiği, rapordaki de-
ğerleme sebep ve ölçüleri karşısında bulunan matrah farkının mahkemele
rince uygun görüldüğü öte yandan ikmalen ve re'sen yapılan tarhiyatlar
da ayrıca geçici vergi tarh edileceğine dair kanunda herhangi bir hü-
küm bulunmadığı, matrah farkının bulunuş biçimine göre de olaya kaçak-
çılık cezası kesilmesinin yerinde olmadığı gerekçesiyle kısmen kabul
ederek tarhiyatı (24.776.810x111.170.753)=135.947.563.-lira matraha gö
re kusur czalı olarak tadilen tasdik eden cezalı geçici vergiyi kaldı-
ran İzmir İkinci Vergi Mahkemesinin 1.7.1994 gün ve 1994/760 sayılı ka
rarının, inceleme raporuna istinaden belirlenen matrah farkı üzerinden
yapılan tarhiyatta kanuna aykırılık bulunmadığı ileri sürülerek bozul-
ması istemidir.
Uyuşmazlık; çeşitli kumaşlardan elbise, eşofman ve pijama gibi giyim
eşyası (konfeksiyon) imalatı ve satışı işi ile uğraşan davacı şirketin
1989 takvim yılına ilişkin defter ve belgelerinin kaydi envanter ve
randıman yönünden incelenmesi sonucunda bulunan matrah farkı üzerinden
yapılan tarhiyatı tadilen tasdik eden vergi mahkemesi kararının temyi-
zine ilişkin bulunmaktadır.
213 sayılı Vergi Usul Kanununun 30.maddesinde; re'sen vergi tarhının
vergi matrahının tamamen veya kısmen kayıt ve belgelere veya kanuni öl
çülere dayanılarak tesbitine imkan bulunmayan hallerde takdir komisyo-
nu tarafından takdir edilen veya vergi incelemesi yapmaya yetkili olan
larca düzenlenmiş vergi inceleme raporlarında belirlenen matrah veya
matrah kısmı üzerinden vergi tarh olunması şeklinde tanımlandığı, aynı
maddenin 4.bendinde defter kayıtları ve bunlarla ilgili vesikaların,
vergi matrahının doğru ve kesin olarak tesbitine imkan vermeyecek dere
cede noksan, usulsüz ve karışık olması nedeniyle ihticaca salih bulun-
maması durumunda re'sen takdir nedeninin mevcut olduğunun kabul edile-
ceği hükme bağlanmıştır.
Dava dosyasının incelenmesinden; davacı şirketin defter ve belgeleri-
nin vergi matrahının doğru ve kesin olarak tesbitine imkan vermeyecek
derecede noksan usulsüz ve karışık olduğu anlaşıldığından vergi matra-
hının re'sen takdirinde kanuna aykırılık görülmemiştir. Olayda incele-
me elemanınca kaydi envanterden bulunan matrah farkı vergi mahkemesin-
ce, iade edilen malların defolu mallar olduğu kabul edilerek defolu
malların % 15 gibi bir değerle satılabileceği yolundaki bilirkişi rapo
ru esas alınmak suretiyle yeniden yapılan hesaplama sonucunda
43.708.235.-liraya indirilmişse de, iade olunan mallardan kaynaklandı-
ğı anlaşılan envanter farkının defolu olduğu yolunda yapılmış herhangi
bir tesbit bulunmadığı anlaşıldığından mahkeme kararının bu hususa
ilişkin hüküm fıkrasında yasal isabet görülmemiştir.
Randıman incelemesi sonucunda bulunan matrah farkına gelince, inceleme
elemanınca, imalatta kullanılan kumaş türleri, bu kumaşlardan üretilen
konfeksiyon çeşitleri, bu çeşitlere ait her bedenin imalatının yapıl-
dıkları yıllardaki ağırlıkları, parça sayısı fazla olanların ağırlıkla
rındaki fazlalıkları ve % 20 kesim ve dikim firesi dikkate alınması su
retiyle ek maliyet tutarı da gözönünde bulundurularak 3.532.489.554.-
liralık fark matrah bulunmuştur. Bu miktar ticari faaliyeti ve yeterli
şahsi servetleri bulunmayan iki ortağın özel banka hesaplarında işlem
gören şirkete ait toplam 3.960.332.077.-lira tutarındaki havaleler ve
kapasite raporundaki verimlilik nispetleriyle doğrulandıktan sonra mat
rah farkı olarak önerilmiştir. Buna rağmen, mahkemece yaptırılan bilir
kişi incelemesi sonucunda kesim firesi % 39.2, diğer fireler de % 11
kabul edilmek suretiyle toplam % 50.2 fireye göre yeniden yapılan he-
saplama sonucuna göre re'sen tarha konu matrah farkı 67.462.518.-lira-
ya indirilmiş ve mahkemece bu tutara göre karar verilmiştir. İnceleme
elamının esas aldığı % 20 dikim ve kesim firesi şirket kayıtlarında ya
zılı olan firedir. Her ne kadar şirket yetkilileri bu oranın yanlış ol
duğunu ve bu miktarın yıl sonunda maliyet hesabına aktarılarak kapatıl
dığını belirtmekte iseler de, yıl boyunca her ay imalat maliyetinin çı
karılması sırasında fireler hesabında izlenen sözkonusu fire oranının
hatalı olduğu iddiası inandırıcılıktan uzaktır. İnceleme elamanınca
% 20'lik fire oranı, Ege Bölgesi Sanayi Odasınca konfeksiyon dikim ve
kesiminde fire oranının % 8-20 olduğu yolundaki yazısı ile izmir Tica-
ret Odasının Konfeksiyon dikim ve kesiminde boyalı triko (örme) ile ip
liği boyalı, düz ve baskılı dokuma kumaştan imalatta % 8-20 fire bulun
duğu yolundaki ve emsal müesseseden aldığı % 23 fire oranı cevabına da
yanılarak doğrulandıktan sonra incelemeye esas alınmış ve ayrıca mamu-
le % 1 pazarlama firesi uygulanmıştır. Oysa bilirkişinin, İstanbul Sa-
nayi Odasının yazısıznad firma bazında tesbit edilen kesim, tasnif,
parça pano baskı, nakış, dikim ve mamul malın kalite kontrolü için gös
terilen fire oranlarının farklılığına ve bu farklılığın fire oranları-
nın firma bazında tesbit edilmiş olmasından ileri geldiği ileri geldi-
ği yolundaki Ege Bölgesi Sanayi Odası açıklamasına dayanarak firma ba-
zında yaptırdığı fiili fire hesaplaması sonucu % 39.2 kesim firesi sap
tadıktan sonra bu orana tasnif, parça pano baskı, nakış, dikim ve kali
te kontrol firesi olarak da toplam % 11 oranı daha ekleyerek % 50.2 fi
re oranını hesaplamaya esas aldığı ve inceleme elemanınca % 1 olarak
uygulanan pazarlama firesini de % 2 olarak uyguladığı görülmüştür. Bi-
lirkişi raporunda % 39.2 oranındaki kesim firesi, pamuklu örme kumaş-
tan elbise, jarse kumaştan buluz ve etek imalatı dolayısıyla hesaplan-
mıştır. Halbuki imalatta kullanılan 278.139.4 kg kumaşın yarısından
fazlası yani 150.138.5 kg'mı kadife kumaş olmasına karşın kesim firesi
nin hesaplanmasında bu kumaş türü hiç dikkate alınmamıştır. Ayrıca
% 39.2.rakamının hesaplanmasında esas alınan üç ayrı fire oranının or-
talaması % 38.4 olduğu halde bilirkişi, önce jarse kumaştan buluz ve
etek kesim firelerinin ortalamasını, daha sonra da bu ortalama ile pa-
muk örme kumaştan elbise kesim firesinin ortalamasını hesaplamak sure-
tiyle ortalama fire oranını % 39.2 ye yükseltmiştir. Bu miktarda yük-
sek bir kesim firesi ise ne inceleme elemanının esas aldığı bilgiler
de ne de dosyada bulunan belgelerde mevcut değildir. İstanbul Sanayi
Odasının emsal firmalar bazında tesbit ettiği kesim firesinin dahi
% 20 ile 30 arasında bulunduğu anlaşılmakta olup, bilirkişi raporunda
kesim firesine eklenen diğer firelerin ortalamasının ve % 2 pazarlama
firesinin nasıl tesbit edildiği de anlaşılamamıştır. Tüm bu tesbitler
bilirkişi tarafından yapılan incelemenin sağlıklı ve yeterli olmadığı-
nı gösterdiğinden ve böylesine bir fire ile de hiç bir işletmenin ayak
ta kalıp faaliyetini sürdürme olanağı bulunmadığından mahkeme kararı-
nın randıman inclemesine ilişkin hüküm fıkrasında da yasal isabet gö-
rülmemiştir.
Açıklanan nedenlerle, temyiz isteminin kabulü ile emsal firmalar bazın
daki kesim firesi ile İzmir Ticaret Odasınca kabul edilen fire nisbet-
leri ve özel banka hesaplarında işlem göre şirkete ait havaleler ile
şirket kayıtlarında uygulanan fireler gözönünde bulundurulmak suretiy-
le yeniden karar verilmek üzere İzmir İkinci Vergi Mahkemesinin
1.7.1994 gün ve 1994/760 sayılı kararının bozulmasına karar verildi.
ŞT/ES
|