|
TÜRK TİCARET KANUNUNUN 688. VE 689.MADDELERİ UYARINCA BONO NİTELİĞİNİ
YİTİRDİĞİ SABİT OLAN SENETLER ÜZERİNE 6183 SAYILI KANUNUN 79.MADDESİ
UYARINCA HACİZ UYGULANMASI MÜMKÜN İSE DE BORÇLAR KANUNUN 149.MADDESİNE
UYAN BİR AKİT SONUCU DÜZENLENEN SENETLERİN İÇERDİĞİ BORÇLARIN, GECİK-
TİRİCİ ŞART GERÇEKLEŞMEDİĞİNDEN BU AŞAMADA PARAYA ÇEVRİLMESİNİN MÜMKÜN
OLMADIĞI HK.
Dava, davacı şirketin ... Makina Sanayi ve Ticaret Anonim Şirketi'nden
yönetim kurulu kararları uyarınca, üzerinde ... Bankası ... Şubesi'nin
ipoteği bulunan taşınmazın satın alınması esnasında taşınmaz bedelinin
bu ipotek karşılığı kısmı için teminat olarak düzenlenen borç senetle-
ri ile yine satıcı firmanın ... ve ...'a olan borçları için teminat o-
larak tutulan senetler üzerine 6183 sayılı Kanunun 79.maddesi uyarınca
satıcı şirketin vergi borçları nedeniyle uygulanan haczin kaldırılması
talebiyle vergi dairesine yapılan başvurunun reddi üzerine tesis edi-
len olumsuz işlemin iptali istemiyle açılmıştır. ... Vergi Mahkemesi
... gün ve 1996/1911 sayılı kararı ile; dosyanın incelenmesinden, da-
vacı şirketin, ... Sanayi ve Ticaret Anonim Şirketi'nden ... bulunan
... pafta, ... ada, ... parsel sayılı taşınmazı, ... Bankası ... Şube-
sinin ... liralık ipoteği ve bütün yükümleri ile satın aldığının an-
laşıldığı, alım-satıma taraf olan iki şirket arasında yapılan anlaşma
ile de, söz konusu taşınmaz üzerindeki ipoteğin satıcı firma tarafın-
dan kaldırılması halinde, alıcı firmanın ... Makina Sanayi ve Ticaret
Anonim Şirketi'ne ... Alman Markı ödeyeceği kararlaştırılarak, davacı
şirket tarafından bu tutar kadar on adet senet düzenlediğinin görüldü-
ğü, Türkiye ... Bankası ... Şubesi tarafından taşınmaz üzerine konulan
ipoteğin kaldırılması amacı ile alıcı firma tarafından yapılacak bono
ödemelerinin adı geçen şirket lehine bir ödeme sayılacağı hususu gözö-
nüne alındığında, bu senetlerin teminat senedi olarak nitelendirilece-
ğinde tartışma bulunmadığı anlaşıldığından 6183 sayılı Kanunun 79.mad-
desi uyarınca söz konusu senetler üzerine haciz uygulanmasının yasa
hükmü olduğu, öte yandan dosyadaki belgelerden, ... Makina Sanayi ve
Ticaret Anonim Şirketi tarafından davacı şirkete satılan taşınmaz be-
delinin ... Alman Markı değerinde olduğu, bu bedelin ... Alman Markı
dışında kalanının alıcı tarafından satıcıya ödendiği, ... Alman Markı
değerinde senetlerin ise ödenmeyerek alıcının elinde bulunduğu anla-
şıldığından, bu senetlerin söz konusu taşınmazın satış bedelinin bir
unsuru olduğu ve satıcı şirkete ödeneceği sabit olduğundan uygulanan
haciz işleminde isabetsizlik görülmediği gerekçesiyle davayı reddet-
miştir. Yükümlü şirket; söz konusu senetlerin Borçlar Kanununu 149.
maddesinde tanımlanan şartlı akit çerçevesinde düzenlediğini, söz ko-
nusu şartın gerçekleşmemesi (ipoteğin satıcı firmaca kaldırılmaması)
nedeniyle bu borcun doğmadığını, bu nedenle teminat senedi niteliğin-
deki senetler üzerine uygulanan haczin yasal olmadığını ileri sürerek
kararın bozulmasını istemektedir.
6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanunun
"Üçüncü şahıslardaki menkul malların, alacak ve hakların haczi" baş-
lıklı 73.maddesinde, "Hamiline yazılı olmayan veya cirosu kabil senede
dayanmayan alacaklar ile, maaş, ücret, kira, vesaire gibi her türlü
hakların ve fiilen zabıt tanzimi suretiyle haczi kabil olmayan üçüncü
şahıslardaki menkul malların haczi, borçlu veya zilyed olan veyahut a-
lacak ve hakları ödemesi gereken hakiki, hükmi şahıslara, kurumlara
haciz keyfiyetinin tebliği suretiyle yapılır. Borçlunun alacağı veya
üçüncü şahıstaki bir malı haczedilip de üçüncü şahıs, borcu olmadığı
veya malın yerinde bulunmadığı veya haczin tebliğinden evvel borç ö-
denmiş veya mal istihlak edilmiş yahut kusuru olmaksızın telef olmuş
veya alacak borçluya veya emrettiği yere verilmiş olduğu gibi bir id-
diada ise keyfiyeti, haczin kendisine tebliğinden 7 gün içinde tahsil
dairesine yazılı beyanla bildirmeye mecburdur. Bildirmediği takdirde
mal elinde ve borç zimmetinde sayılır ve hakkında bu Kanun hükümleri
tatbik olunur........ Menkul malların aynen teslimi mümkün olmadığı
takdirde değeri ödenir." hükmü yer almıştır.
6762 sayılı Türk Ticaret Kanununun 688.maddesinde, bono veya
emre muharrer senetlerin unsurları yedi bent halinde sayılmış, 2.ben-
dinde ise, bononun, "Kayıtsız ve şartsız muayyen bir bedeli ödemek va-
adini" ihtiva etmesi gerektiği belirtilmiş, aynı Kanunun "Noksanlık-
lar" başlıklı 689.maddesinin 1.fıkrasında "Aşağıdaki fıkralarda yazılı
haller mahfuz kalmak üzere, bundan önceki maddede (688.madde) gösteri-
len unsurların birini ihtiva etmeyen bir senet bono sayılmaz." denmiş-
tir.
818 sayılı Borçlar Kanununun, "Borçların Nev'ileri" başlıklıklı
Dördüncü Bap'ın, şarta bağlı borçların anlatıldığı ikinci fasılla il-
gili kısımda yer alan 149.maddesinde, " Bir akdin mevzuunu teşkil eden
borcun mevcudiyeti, meşkuk bir hadisenin tahakkukuna talik edilmiş ise
o akit şarta bağlı akit olur. İki taraf hilafına kast etmedikleri hal-
de şarta bağlı akit, ancak şartın tahakkuk anından itibaren hüküm ifa-
de eder." hükmü yer almıştır.
Dosyanın incelenmesinden; davacı ... İhracat ve İthalat A.Ş'nin
... Makina Sanayi ve Ticaret A.Ş'nden ... Alman Markı karşılığında bir
taşınmaz aldığı, ancak bu taşınmaz üzerine, ... Bankası ... Şubesi'nce
konulan ... liralık ipotek ile ... ve ...'a olan borçlar karşılığı o-
larak ... Alman Markı toplam bedelin ... Alman Markı tutarındaki kısmı
için düzenlenen senetlerin, alıcı olan davacı firma yedinde tutulduğu
ve her iki şirketin (alıcı ve satıcı) yönetim kurulları tarafından sa-
tıcı firmaca ipoteğin kaldırılması ve ... ile ...'a olan borçların ö-
denmesi halinde bu senet içeriği tutarın (146.900.-Alman Markı) satıcı
firmaya ödeneceğinin karara bağlandığı, bu arada satıcı firmanın öden-
meyen vergi borçları nedeniyle hakkında hacze gidildiği ve ... İhracat
ve İthalat A.Ş.'nin ... Makina Sanayi ve Ticaret A.Ş.'ne ipoteğin kal-
dırılması ve borçların ödenmesi karşılığı ödeme şartına bağlansa dahi
bir borç niteliğinde olduğu, dolayısıyla aynı tutarın satıcı ... Maki-
na Sanayi ve Ticaret A.Ş'den alacaklı bulunduğu tutarı içeren senet-
ler üzerine 6183 sayılı Kanunun 79.maddesi uyarınca haciz konulduğu,
senetleri yedinde tutan davacı ... İhracat ve İthalat A.Ş.'nin ise
yine aynı Kanun maddesinin kendisine tanıdığı hakkı kullanmak suretiy-
le vergi dairesine 7 gün içinde "borcunun olmadığı" iddiasıyla itiraz
ettiği, vergi dairesi tarafından ise, bu itirazın, söz konusu senetle-
rin satıcı firmanın taahhüt ettiği şartların yerine getirilmesi halin-
de işleme girecek bir teminat senedi olduğu ve sözleşmenin yerine ge-
tirilmemesi nedeniyle de borç söz konusu olmadığı şeklindeki itirazın
213 sayılı Kanunun 8. maddesinin 2. fıkrasında yer alan, vergi kanun-
larıyla kabul edilen haller müstesna olmak üzere, mükellefiyete veya
vergi sorumluluğuna müteallik özel mukavelelerin vergi dairelerini
bağlamayacağı hükmü uyarınca reddedilmesi üzerine yasal süresi içinde
haciz işleminin iptali istemiyle davanın açıldığı anlaşılmıştır.
Uyuşmazlığın çözümü, alıcı ve satıcı firmalar arasında düzenle-
nen ve hacze konu senetlerin niteliğinin saptanarak, bu senetler üze-
rine 6183 sayılı Kanunun 79. maddesi uyarınca haciz konulup konulama-
yacağı, eğer haciz uygulanabilirse senet içeriği tutarların paraya
çevrilip çevrilemeyeceği noktalarında toplanmaktadır.
Senetlerin niteliğine ilişkin olarak dosyaya ibraz edilen bel-
gelerin incelenmesinden, sözkonusu senetlerin alıcı ve satıcı sıfatla-
rına sahip iki firmanın yönetim kurullarınca alım-satım işlemi esna-
sında taşınmaz üzerine ... Bankası ... Şubesi tarafından konulan ipo-
teğin kaldırılması ile ... ve ...'a olan borçların ödenmesi karşılı-
ğında düzenlendiği ve söz konusu senetler üzerine "teminat içindir,
tahsil edilemez" şerhinin düşüldüğü anlaşılmış olup, bu husus taraflar
arasında ihtilafsızdır.
Bu durumda, Türk Ticaret Kanununun, bononun niteliğine ilişkin
yedi şartın belirlendiği 688. maddesinin 2. fıkrasında yer alan "Bono-
nun, kayıtsız ve şartsız muayyen bir bedeli ihtiva etmesi" şartının
ihlal edildiği, dolayısıyla söz konusu senetlerin, aynı Kanunun 689.
maddesinde yer alan hüküm uyarınca bono niteliğini kaybettiği ve sade-
ce alıcı ve satıcı sıfatına sahip tarafları (...) İhracat ve İthalat
A.Ş. ile ... Makina Sanayi ve Ticaret A.Ş.) ilgilendiren bir adi senet
niteliğinde olduğu tartışmasızdır.
O halde, bu senetler, 6183 sayılı Kanunun 79. maddesinde belir-
tilen cirosu kabil olmayan bir senet niteliğini taşıdığından söz konu-
su senetler üzerine anılan Kanun maddesi uyarınca haciz uygulanabile-
ceğinde kuşku bulunmamaktadır.
Ancak, söz konusu taşınmaz yönünden alım-satım ilişkisinde bu-
lunan şirketler arasında yönetim kurullarınca bu satıma ilişkin olarak
alınan kararlar, Borçlar Kanununun yukarıda belirtilen 149. maddesi
çerçevesinde irdelendiğinde; bu senetlerin içerdiği tutarların alıcı
firma tarafından, satıcı firmaya sadece taşınmaz üzerinde ... Şubesin-
ce konulan ipoteğin satıcı firma tarafından kaldırılması ve ... ile
...'a olan borçların ödenmesi şeklinde, ödemenin ileride gerçekleşmesi
olası bir koşula bağlanarak doktrinde söylendiği biçimiyle de, taraf-
ların koymuş oldukları kayıtla hukuki işlemin sonuç doğurmasını, gele-
cekte gerçekleşmesi süpheli bir olguya, geçiktirici şarta bağlayan bir
sözleşme niteliğinde olduğu görülmektedir. O halde, ipotek karşılığı
düzenlenen senetlerin içerdiği tutarların ödenmesi gereken bir aşamaya
gelmesi, Borçlar Kanununun 149. maddesinin anlatımıyla da tahakkuk et-
mesi, ancak, yukarda belirtilen geçiktirici şartın gerçekleşmesine, o-
layda ise, satıcı firma olan ... Makina Sanayi ve Ticaret A.Ş.'nce ta-
şınmaz üzerindeki ipoteğin kaldırılması ile ... ve ...'a olan borçla-
rın ödenmesi koşullarına bağlı olduğu tartışmasızdır. Başka bir anla-
tımla, şart gerçekleşmeyince (satıcı firma tarafından ipotek kaldırıl-
mazsa ve ... ile ...'a olan borçlar ödenmezse) alıcı firma olan ...
İhracat ve İthalat A.Ş.'ce ... Makina Sanayi ve Ticaret A.Ş.'ne ödeme
yapılmayacağı açıktır.
Dosyadaki belgelerin incelenmesinden, satıcı firma tarafından
ipoteğin kaldırıldığına ve ... ile ...'a olan borçların ödendiğine da-
ir herhangi bir bulgu ve iddiaya rastlanılmadığından, senet karşılığı
alacağın tahakkuk etmediği sonucuna ulaşıldığı, bu durumda, tahakkuk
etmeyen bir alacağı içeren senetler üzerine 6183 sayılı Kanunun 79.
maddesi uyarınca haciz uygulanması mümkün olsa da, idarece söz konusu
senetlerin içerdiği tutarların paraya çevrilmesi Borçlar Kanunun 149.
maddesi hükmü karşısında fiilen mümkün bulunmamaktadır.
Açıklanan nedenlerle temyiz isteminin reddine, ... Vergi Mahke-
mesinin ... gün ve 1996/1911 sayılı kararının onanmasına, karar veril-
di.
(MT/ES)
|