|
VERGİDEN MUAF BULUNAN KOOPERATİFLERİN ELDE ETTİĞİ BANKA MEVDUAT FAİZ-
LERİ ÜZERİNDEN VERGİ TEVKİFATI YAPILMASINDA KANUNA AYKIRILIK BULUNMA-
DIĞI HK.
Davacı kooperatif bankalardaki vadeli mevduat hesaplarından elde edi-
len faizler üzerinden yapılan vergi tevkifatının iadesi istemiyle dava
açmıştır. İstanbul 7.Vergi Mahkemesi 6.7.1995 günlü ve 1995/1602 sayı-
lı kararıyla; Gelir Vergisi Kanunu'nun 94 üncü maddesinin 8/b bendinde
mevduat hesaplarına yürütülen faizlerden % 5 oranında vergi tevkifatı
yapılacağının öngörüldüğü, mevduat sahiplerinin mükellef olmamalarının
veya vergiden muaf olmalarının tevkifat yapılmasını engellemeyeceği,
kanuna uygun olarak yapılan vergi kesintisinin yerinde görüldüğü ge-
rekçesiyle davanın reddine karar vermiştir. Davacı kooperatif, Kurum-
lar Vergisi Kanunu'nun muafiyete ilişkin hükümlerinde öngörülen şart-
ları taşıdıklarını, bu nedenle faiz gelirleri üzerinden vergi kesile-
meyeceğini ileri sürerek kararın bozulmasını istemektedir.
Gelir Vergisi Kanunu'nun 3946 Sayılı Kanunla değişik 94 üncü
maddesinde, kamu idare ve müesseseleri, iktisadi kamu müesseseleri,
sair kurumlar, ticaret şirketleri, iş ortaklıkları, dernekler, vakıf-
lar, dernek ve vakıfların iktisadi işletmeleri, kooperatifler, yatırım
fonu yönetenler, gerçek gelirlerini beyan etmeye mecbur olan ticaret
ve serbest meslek erbabı, zirai kazançlarını bilanço veya zirai işlet-
me hesabı esasına göre tespit eden çiftçilerin, aşağıdaki bentlerde
sayılan ödemeleri (avans olarak ödenenler dahil) nakden veya hesaben
yaptıkları sırada, istihkak sahiplerinin gelir vergilerine mahsuben
tevkifat yapmaya mecbur oldukları öngörülmüştür. Maddenin 8 numaralı
bendinde mevduat faizlerinden vergi tevkifat yapılacağı belirtilmiş,
parantez içindeki hükümde, bankalar dışında kalan tam mükellef kurum-
lara ödenen mevduat faizlerinin de bu kapsamda olduğu ifade edilmiş-
tir. Kurumlar Vergisi Kanununun 9 uncu maddesinde, birinci maddede ya-
zılı tüzel kişilerden kanuni veya iş merkezleri Türkiye'de bulunanlar
"tam mükellef" olarak nitelendirildiğinden, kurumlar vergisinden muaf-
lık şartını taşıyan kooperatiflerin de tam mükellef sayılacaklarında
kuşku bulunmamaktadır. Esasen davacı kooperatif de aksini iddia etme-
mekte, Kanunda öngörülen muafiyet şartlarına sahip olduğunu ileri sü-
rerek mevduat faizlerinden kesilen vergilerin iadesini istemektedir.
94 üncü maddede, vergi tevkifatının, "istihkak sahiplerinin ge-
lir vergilerine mahsuben" maddenin bentlerinde sayılan "ödemeler" üze-
rinden yapılacağı ifade edilmiştir. Maddede, ödemelerin vergiden muaf
kişi veya kuruluşlara yapılmış olması halinde tevkifat yapılmasını ön-
leyici bir hüküm yer almamıştır. Aksine, hiç vergiye tabi olmayan ya
da vergiden muaf bulunan ve bu nedenle yıllık gelir ya da kurumlar
vergisi beyannamesi vermeyecek olan, vergiden muaf çiftçi ve esnaf gi-
bi kişilere, vakıf veya dernek gibi kuruluşlara yapılacak bir kısım ö-
demelerin, vergi tevkifatına tabi olduğu maddenin muhtelif bendlerinde
açıkça gösterilmiştir. Kanunun bu düzenlenme tarzı itibariyle, mücer-
ret maddenin birinci fıkrasında, tevkifatın "istihkak sahiplerinin ge-
lir vergisine mahsuben" yapılacağı ifadesine dayanılarak muafiyetleri
nedeniyle gelirini beyan zorunda bulunmayanların, maddede öngörülen
istihkaklarının tevkifata tabi olmayacağını kabul etmek mümkün değil-
dir. Maddenin tümü gözönünde tutulduğunda, birinci fıkrada sözü edilen
ibarenin vergi tevkifatına tabi tutulan gelirlerini beyan eden mükel-
leflerin beyanları üzerine tahakkuk eden vergiden bu tevkifatı mah-
sup etmelerine imkan tanımak için maddede yer aldığı sonucuna ulaşıl-
maktadır. Kanunun bazı hükümlerinde öngörülen muafiyet ve istisna hü-
kümlerinin, istihkaklardan yapılacak vergi tevkifatına şamil olmadığı
yolunda ifadeler bulunması, bu açıklığa yer vermeyen istisna ve muaf-
lıklarda tevkifatın önlenmek istendiği biçiminde yorumlanması, kanunun
vergilendirmeyle ilgili açık hükmünün yorumla bertaraf edilmesi, en a-
zından daraltılması anlamına geleceğinden kabul edilemez.
Bankadaki mevduatı nedeniyle adına faiz tahakkuk ettirilen da-
vacı kooperatifin, bu suretle "münhasıran ortaklar ile iş görülmesi"
şartını ihlal ettiği kabul edilemeyeceğinden muafiyetini kaybettiği,
bu nedenle vergilendirilmesi gerektiği düşünülemez ise de, bu husus,
kooperatife ödenen mevduat faizlerinin vergi tevkifatına tabi tutulma-
sına engel değildir. Kanundaki değişiklikten önce, aksi yönde çıkarıl-
mış Bakanlık İç Genelgesi, bir düzenleyici işlem olarak nitelendirile-
memesi ve o günkü yasal durum ve gereklerine göre Bakanlığın görüşünü
belirtmekten öteye bir anlam taşımaması nedeniyle davanın çözümüne et-
kili olacak nitelikte değildir.
Bu nedenlerle, davanın reddi yolundaki mahkeme kararında kanuna
ve usule aykırılık bulunmadığından, temyiz isteminin reddine karar ve-
rildi.
AZLIK OYU : Uyuşmazlık, vergiden muaf olan kişi veya kurumların
kazanç ve iratlarından Gelir Vergisi Kanunu'nun 94 üncü maddesi gere-
ğince vergi tevkifatı yapılıp, yapılamayacağı, dolayısıyla tevkif yo-
luyla kesilen verginin nihai bir vergi olup olmadığı hususuna ilişkin-
dir.
Vergi Usul Kanunu'nun 3 üncü maddesinin "Vergi kanunlarının uy-
gulanması" başlıklı birinci fıkrasında, bu kanunda kullanılan "Vergi
Kanunu" tabirinin işbu kanun ile bu kanun hükümlerine tabi vergi resim
ve harç kanunlarını ifade edeceği, ikinci fıkrasında ise vergi kanun-
larının lafzı ve ruhu ile hüküm ifade edeceği, lafzın açık olmadığı
hallerde vergi kanunlarının hükümlerinin, konuluşundaki maksat, hüküm-
lerin kanunun yapısındaki yeri ve diğer maddelerle olan bağlantısının
gözönünde tutularak uygulanacağı öngörülmüştür.
Gelir Vergisi Kanunu'nun 94 üncü maddesi ile bazı gelir unsur-
larının, sahisbinin tasarrufuna girdiği anda vergi kesintisine tabi
tutulması esası getirilmiştir. Vergi tevkifatı yapılmasının amacı ni-
hai bir vergileme yapmak değil, bazı vergilerin kaynağında tahsil e-
dilmesini sağlamaktır. Ancak, vergi kesintisi bazı hallerde istihkak
sahibinin gelir vergisine mahsuben yapılan peşin bir tahsilat niteli-
ğinde, bazı hallerde ise müstakil bir vergileme rejimi niteliğindedir.
Gelir Vergisi Kanunu'nun esnaf muaflığı ile ilgili 9 uncu, kü-
çük çifti muaflığı ile ilgili 11 inci, diplomat muaflığı ile ilgili 15
inci, serbest meslek kazançları istisnası ile ilgili 18 inci ve P.T.T.
acentaları kazanç istisinası ile ilgili mükerrer 18 inci maddelerinde
"Bu muaflığın, 94 üncü madde uyarınca tevkif suretiyle kesilen vergiye
şümulü yoktur." hükmü getirilerek, bu şahıs ve kazançlardan yapılacak
tevkifatın nihai bir vergi olması esası getirilmiştir. Yine Kurumlar
Vergisi Kanun'nun 8 inci maddesinin 4 numaralı bendinde benzer bir
hükme yer verilmiştir. Gelir Vergisi Kanunu'nun 108/4 ve Kurumlar Ver-
gisi Kanunu'nun 20/2 nci maddeleri gereği, tevkif yoluyla ödenen ver-
gilerin nihai vergi olması esası teyit edilmiştir.
Bazı hallerde ise vergi tevkifatı gelir veya Kurumlar vergisine
mahsup edilmek üzere yapılmakta ve bu hallerde kesilen vergi Gelir
Vergisi Kanunu'nun 121 inci ve Kurumlar Vergisi Kanunu'nun 44 üncü
maddeleri gereği beyanname üzerinden hesaplanan vergiye mahsup edil-
mektedir.
Sorun, istihkak sahibinin vergiden muaf olması halinde tevkifat
yapılıp, yapılamayacağına ilişkindir. Kanun koyucu, vergiden muaf tut-
ğu kişi ve kurumların bazı kazançlarını tevkif yoluyla nihai olarak
vergilemek istediği hallerde, bunu ayrıca belirtmiştir. Bu istisna
haller dışındaki temel kural, muafiyetin tam bir vergi bağışıklığı
sağlamasıdır.
Olayda, davacı kooperatif kurumlar vergisinden muaf olduğuna
göre, muafiyet şartlarının ihlal edildiği hususunda bir tespit yapıl-
madığı surette, ne doğrudan, ne de tevkif yoluyla bir kazanç vergisi
ödemesi sözkonusu değildir. Nitekim Maliye Bakanlığı'nın 1989/3 sayılı
Kurumlar Vergisi Kanunu İç Genelgesinde Kurumlar Vergisinden muaf bu-
lunan kooperatiflerin elde ettikleri mevduat faizleri üzerinden tevki-
fat yapılmayacağı belirtilmiştir.
Bu nedenle, vergiden muaf olan davacı kooperatifin elde ettiği
mevduat faizleri üzerinden tevkif yoluyla kesilen vergilerin iadesi
gerekirken, davanın reddi yolundaki mahkeme kararının bozulması gerek-
tiği görüşüyle karara karşıyım.
(MT/ES)
(DAN-DER; SAYI:93)
|