|
MÜKELLEFİN ALIŞ VE SATIŞLARININ DOĞRULUĞUNUN KARŞIT İNCELEME İLE TES-
PİTİ MÜMKÜN İKEN BU YOLA GİDİLMEKSİZİN MALİYET BEDELLERİ ÜZERİNE UYGU-
LANAN KAR ORANIYLA SAPTANAN MATRAH FARKININ, RESEN TARH NEDENİ OLUŞTU-
RAMAYACAĞI HK.
1993 takvim yılına ilişkin işlemleri incelenen yükümlü adına resen
kaçakçılık cezalı gelir vergisi salınmıştır.
Tarhiyata karşı açılan davayı inceleyen ... Vergi Mahkemesi,
... günlü ve ... sayılı kararıyla; yükümlünün ... Tüketim Malları Pa-
zarlama Anonim Şirketinden aldığı ... süt ve süt mamülleri ile ithal
gıda maddelerinin toptan ticaretini yaptığı, yıl içinde satılan emtia-
nın % 80'nin ... ürünlerinden, % 20'sinin ithal gıda maddelerinden o-
luştuğu, ... mamüllerinde satış fiyatı üzerinden bayie tanınan karlı-
lık oranının belirli olduğu, ... A.Ş. ile yapılan yazışma sonucu bayi-
lerin sattığı emtianın satış fiyatının bu şirket tarafından belirlen-
diği, şirketten izin alınmadan gerektiğinde bayinin iskonto yapabile-
ceği, ithal gıda maddelerindeki karlılık oranının mükellefçe % 2 - %
15 arasında olduğu beyan edildiğinden bu emtia grubuna % 9 karlılık o-
ranı, ... mamüllerine de belirlenen ve tutanağa ekli listedeki mal a-
lış maliyetlerine, listede yazılı kar oranlarının uygulanması sonucu
toplam satış hasılatından iskontolar düşülerek bulunan hasılatla mü-
kellefin beyan ettiği hasılat arasındaki farkın belgelendirilmediği ve
beyan dışı bırakıldığı tespit edilerek resen tarhiyat yapıldığı, kar-
lılık oranları ile ilgili olarak yükümlünün ihtirazi kaydı bulunmadı-
ğından, bu oranlar esas alınarak dönem karı tespitinin bir tür randı-
man hesabı olduğu, bu yöntem ile 213 sayılı Yasanın 134 üncü maddesin-
deki amacın teminine çalışıldığı, kayıt dışı hasılat tespit edildiğin-
den olayda resen tarh nedeninin bulunduğu, davacı iddiasının doğrulu-
ğunun tespiti amacıyla, ... Sanayi ve Ticaret Odasından ve ... Süt
A.Ş.'den toptan gıda maddesi ticareti yapan ve ... mamüllerinin satışı
ile iştigal eden iş kolunda fire olup olmadığı varsa oranın sorulduğu,
cevabi yazılardan, emtianın toptan satışı sırasında herhangi bir fire
olmadığı ancak, bozulma ve kullanım süresinin dolması halinde bir kay-
bın olacağının anlaşıldığı, davacının beyan ettiği ve kabul edilen bo-
zulan emtia miktarı dışında ayrıca bir iddiası bulunmadığından incele-
me elemanınca firenin dikkate alınmadığı yolundaki iddiasının kabul e-
dilemeyeceği, bu nedenle yapılan tarhiyatta yasaya aykırılık görülme-
diği, matrah farkının ödevlinin defter ve belgelerinden çıkarılması ve
randıman hesabına dayanması nedeniyle yol açılan vergi kaybı nedeniyle
kusur cezası uygulanması gerektiği gerekçesiyle, davayı vergi aslı yö-
nünden reddetmiş, cezayı kusura dönüştürmüştür.
Tarafların temyiz istemini inceleyen Danıştay Üçüncü Dairesi,
... günlü ve ... sayılı kararıyla; resen tarh yoluna başvurulabilmesi
için Vergi Usul Kanununun 30 uncu maddesinde belirlenen koşulların
gerçekleştiğinin açık ve kesin olarak ortaya konulması gerektiği, o-
layda, toptan gıda maddesi ticareti yapan yükümlünün alış ve satışla-
rının doğruluğunun karşıt inceleme ile tespiti mümkün iken, bu yola
gidilmeksizin inceleme elemanı tarafından işletmede satılan emtia tür-
leri ele alınarak maliyet bedelleri üzerine uygulanması gereken kar
yüzdelerine göre yapılan hesaplama sonucu bulunan miktarlar, işletme
kayıtlarıyla karşılaştırılmak suretiyle tamamen varsayıma dayalı ola-
rak matrah farkı hesaplanıp, bunun dışında hukuken geçerli başkaca
hiçbir delil ortaya konulmadan takdir yoluyla tarhiyat yapılmasında
hukuka uygunluk görülmediği gerekçesiyle, vergi dairesi müdürlüğü
temyiz isteminin reddine, yükümlü temyiz isteminin kabulü ile mahkeme
kararının bozulmasına karar vermiş, vergi dairesi müdürlüğünün karar
düzeltme istemini reddetmiştir.
Bozma kararına uymayan ... Vergi Mahkemesi, ... günlü ve ...
sayılı kararıyla ilk kararında yer alan hukuksal nedenler ve gerekçe
ile direnmiştir.
Direnme kararı taraflarca temyiz edilmiş; vergi idaresince ke-
silen kaçakçılık cezasının yasaya uygun olduğu, yükümlü tarafından da
tarhiyatın varsayıma dayalı olduğu, firenin dikkate alınmadığı ileri
sürülerek ısrar kararının bozulması istenmiştir.
1993 takvim yılına ilişkin işlemleri incelenen yükümlü adına
resen salınan kaçakçılık cezalı gelir vergisinin kaldırılması istemiy-
le açılan davayı vergi aslı yönünden reddeden, cezayı kusura dönüştü-
ren vergi mahkemesi ısrar kararı taraflarca temyiz edilmiştir.
Vergi mahkemesi kararının cezanın kusura çevirilmesi yolundaki
hüküm fıkrasına karşı vergi idaresince yapılan temyiz başvurusu Danış-
tay Üçüncü Dairesince reddedilmiş, söz konusu hüküm, karar düzeltme
yolundan da geçerek vergi idaresi yönünden kesinleşmiştir. Kararın di-
ğer yan aleyhine olan hüküm fıkrasının bozulmasından sonra verilen
ısrar kararının varlığına dayanılarak idare yönünden kesinleşen hüküm
fıkrasının yeniden temyiz incelemesine tabi tutulmasına olanak bulun-
mamaktadır.
213 sayılı Vergi Usul Kanununun 30 uncu maddesinde resen vergi
tarhı; vergi matrahının tamamen veya kısmen defter, kayıt ve belgelere
veya kanuni ölçülere dayanılarak tespitine imkan bulunmayan hallerde
takdir komisyonları tarafından takdir edilen veya vergi incelemesi
yapmaya yetkili olanlarca düzenlenmiş vergi inceleme raporlarında be-
lirtilen matrah veya matrah kısmı üzerinden vergi tarh olunması şek-
linde tanımlanmış, hangi hallerde vergi matrahının tamamen veya kısmen
defter, kayıt ve belgelere veya kanuni ölçülere dayanılarak tespitinin
mümkün olmadığının kabul edileceği, izleyen bentlerde belirlenmiştir.
Maddenin 4 üncü bendinde; defter kayıtları ve bunlarla ilgili
vesikaların, vergi matrahının doğru ve kesin olarak tespitine imkan
vermeyecek derecede noksan, usulsüz ve karışık olması dolayısıyla ih-
ticaca salih bulunmaması resen takdir nedeni sayılmış ve vergi incele-
me raporunda davacının dönem kazancının bu nedenle resen takdiri ge-
rektiği belirtilmiştir. Bu belirleme yapılırken gıda maddeleri toptan
ticareti yapan yükümlünün pazarladığı ürünlerde geçerli kar oranları
gözönüne alınarak elde etmesi gereken hasılatın beyanına göre yüksek
bulunması defter ve belgelerin ihticaca salih olmadığını gösteren ne-
den olarak kabul edilmiştir.
Yukarıda açıklanan madde uyarınca resen vergi tarhı yoluna gi-
dilebilmesi için yasada öngörülen şartların mevcut olduğunun açık ve
somut biçimde ortaya konulması zorunludur. Ancak bu şartların varlığı
tahmin ve kanaatla değil, inandırıcı ve hukuken geçerli delillerle or-
taya konulduktan sonra matrahın gerçek veya gerçeğe en yakın biçimde
tespiti yoluna gidilmesi gerekir. Yasanın resen tarh usulünden amaçla-
dığı da budur. Tahmin ve kanaatla yapılan hesaplamalarla varılan so-
nuçlardan hareketle resen takdir nedenlerinin bulunduğunun kabulü müm-
kün değildir.
Olayda toptan gıda maddeleri ticareti yapan yükümlünün alış ve
satışlarının gerçek usulde gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinden
ve onlara yapıldığı gözönüne alındığında karşıt inceleme yapılması ge-
rekirken, işletmede satılan süt ve süt mamulleri türlerine göre mali-
yet bedellerine kar yüzdeleri uygulanarak, satılan emtianın % 20'sini
oluşturan ithal maddelerinde ise karlılık oranının ortalama % 9 oldu-
ğunu belirten yükümlü ifadesi esas alınıp, farklı kar oranına tabi em-
tia miktarı gözardı edilerek % 9 kar oranının uygulanması suretiyle
tahmin ve kanaata dayalı olarak matrah farkı hesaplandığı anlaşıldı-
ğından, davanın reddi yolundaki hüküm fıkrası hukuka uygun bulunmamış-
tır.
Bu nedenlerle vergi dairesi müdürlüğü temyiz isteminin incele-
meksizin reddine, yükümlü isteminin kabulü ile ... Vergi Mahkemesinin
... günlü, ... sayılı ısrar kararının bozulmasına, karar verildi.
(DAN-DER; SAYI:103) (YK/ES)
|