|
TURİZM İSTİSNASININ, TURİZM ETKİNLİĞİNDEN ELDE EDİLEN HASILATIN EN FAZ
LA YÜZDE YİRMİSİ DÜZEYİNDE UYGULANABİLECEK BİR İSTİSNA OLDUĞU VE BU ET
KİNLİĞE KATILAN İŞLETMELERİN ALDIKLARI PAY ORANINDA İSTİSNA UYGULYABİ-
LECEKLERİ HK.
Seyahat acentası işletme belgesi sahibi limited şirketin 1987 takvim
yılına ilişkin işlemlerinin incelenmesi sonucunda düzenlenen inceleme
raporunda, turistlerin konakladıkları otellerden bazılarına yapılan
ödemeleri, elde edilen turizm hasılatından indirmeksizin turizm istis-
nası uygulaması eleştiri konusu yapılmış ve adına ikmalen, kaçakçılık
cezalı kurumlar vergisi ile fon uygulanmıştır.
Tarhiyata karşı açılan davayı inceleyen Vergi Mahkemesi; istisna oranı
nın, hizmete katılan müesseselere yapılan ödemelerin düşülmesinden son
ra bnyede kalan hasılata uygulanacağı yolunda bir düzenleme içermeyen
Kurumlar Vergisi Kanununun 8.maddesinin (10) işaretli bendine aykırı
gördüğü tarhiyatı kaldırmıştır.
Karara karşı vergi idaresinin temyiz başvurusunu inceleyen Danıştay
Üçüncü Dairesi ise K:1992/2060 sayılı Kararıyla; Kurumlar Vergisi Kanu
nunun 8.maddesinin 10.bendinde yer alan turizm istisnasından dövizi
sağlayan müessese veya acentadan pay alan kurumların da aldıkları pay
oranında faydalanmalarının öngörüldüğü, bu yüzden istisnanın, dövizi
sağlayan müessese ile doğrudan doğruya pay alan müesseseler arasında
paylarına göre paylaştırılması gerektiği, esasen turizm istisnasının,
turizm hizmeti karşılığında döviz olarak elde edilen hasılatın sadece
yüzde yirmisi oranında uygulanabilecek bir istisna olarak düzenlendi-
ği, 23 seri sayılı Kurumlar Vergisi Genel Tebliğinde de bu doğrultuda
açıklama yapıldığı, düzenlemenin, hem dövizi tahsil eden hem de bu ha-
sılattan pay alanlar için mükerrer bir istisna uygulanmasına olanak
tanımadığı gerekçesiyle kararı bozmuş, davacının karar düzeltme istemi
ni ise K:1993/1725 sayılı kararıyla reddetmiştir.
Bozma kararına uymayan İzmir 2.Vergi Mahkemesi; 16.9.1993 günlü ve
1993/537 sayılı kararıyla; turizm istisnasının, turizm müesseseleri ve
seyahat acentalarının döviz kazandırıcı etkinliklerini özendirmek ve
bu yolla döviz gelirini artırmak amacıyla öngörüldüğü, kuralda, dövizi
bozduran kurumun turizm etkinliğine, sunduğu hizmetle katkıda bulunan
kurumların da aldıkları pay oranında istisnadan faydalanmasının kabul
edildiği, bu düzenlemenin, ihracat istisnasını düzenleyen aynı madde-
nin (6) işaretli bendinde sanayi ürününü üretip ihraç eden imalatçı ku
rumlar yanında sadece ihraç eden kurumların ayrı ayrı istisna uygulama
larına olanak tanıyan kuralla paralellik taşıdığı, turizm istisnasına
ilişkin 10.bentte, pay alanlara ödenen miktarların düşülmesinden sonra
bünyede kalan hasılatın istisnaya esas hasılat kabul edileceğine iliş-
kin bir düzenlemeye de yer verilmediği, ülkenin turizm gelirlerine
olan gereksinmesinin gözardı edilemeyeceği, esasen, sektörün bu şekil-
de teşviki yeterli, fazlası gereksiz bulunduğunda yeni yasal düzenleme
ler yapılabileceği gibi Bakanlar Kurulunca istisna oranının gözden ge-
çirilebileceği, gerekçesiyle tarhiyatı kaldıran ilk kararında direnmiş
tir.
Seyahat acentası işletme belgesine sahip bir limited şirket olan yüküm
lü kurumun, vergisi uyuşmazlık konusu olan yılda yurt dışından gönderi
len turistlerin konakladığı otellerden bir kısmına yapılan ödemeleri
hasılatından düşmeden turizm istisnası uyguladığı saptanmış ve bu ne-
denle adına salınan kaçakçılık cezalı tarhiyatı kaldıran vergi mahkeme
si ısrar kararı temyiz edilmiştir.
Kurumlar Vergisi Kanununun 8.maddesinin (10) işaretli bendinde, Turizm
Endüstrisini Teşvik Kanununa göre turizm müesesesi belgesi veya 1618
sayılı Yasaya göre seyahat acentası işletme belgesi almış olan kurumla
rın, döviz olarak elde ettikleri hasılatın yüzde yirmisinin, bu döviz-
lerin yetkili bankalarda bozdurulduğunun kanıtlanması koşuluyla kurum
kazancından indirilmesi, dövizi bizzat bozdurmayan ve dövizi sağlayan
müessese veya acentadan doğrudan doğruya yap alan turizm müesseseleri-
nin ise bu istisnadan aldıkları pay oranında faydalanması kabul edil-
miştir.
Bu kural, döviz getirici turizm etkinliğinde dövizin yurda getirilerek
yetkili bankalarda bozdurulmasına katkısı olan turizm müessesesi veya
seyahat acentası işletme belgesi sahibi kurumlara paylarına göre tu-
rizm istisnası uygulama izni vermektedir. Dolayısıyla turizm etkinliği
nin başladığı ve tamamlandığı süreç sonunda döviz olarak getirilen ve
bozdurulan hasılatın en fazla yüzde yirmisinin vergiden müstesna tutul
ması, etkinliğe katılan ve yasal koşulları taşıyan turizm müesseseleri
nin ise bu istisnadan payları oranında yararlanmaları söz konusudur.
Yasal koşulları taşıyan bir turizm müessesesi veya seyahat acentasının
döviz olarak yurda getirdiği hasılatın tamamı ve bu hasılatın elde
edilmesine katılan turizm müesseselerinin ise kendi hasılatları üzerin
den ayrı ayrı istisna uygulamalarına olanak bulunmamaktadır.
Bu nedenlerle tarhiyatın kaldırılması yolundaki İzmir 2.Vergi Mahkeme-
sinin 16.9.1993 günlü ve E:1993/1059, K:1993/537 sayılı ısrar kararı-
nın, hasılatları üzerinden yükümlü kurum tarafından istisna uygulanan
turizm müesseselerinin kendi payları üzerinden turizm istisnası uygula
yabilecek koşulları taşıyıp taşımadıkları araştırıldıktan sonra yeni-
den karar verilmek üzere bozulmasına, verilecek kararda karşılanacağın
dan yargılama giderleri hakkında hüküm tesisine gerek bulunmadığına,
karar verildi.
KARŞI OY:
Kurumlar Vergisi Kanununun 8.maddesinin 10 numaralı bendinde, "Turizm
Müessesesi Belgesi" veya "Seyahat Acentası İşletme Belgesi" almış olan
kurumların, döviz olarak elde ettikleri ve yetkili bankalarda bozdur-
dukları hasılatın yüzde yirmisini kurum kazancından indirebilecekleri
belirtildikten sonra, "elde edilen dövizleri bizzat bozdurmayan ve dö-
vizi sağlayan müessese veya acentadan doğrudan doğruya pay alan turizm
müesseseleri, bu istisnadan aldıkları pay oranında yararlanırlar." de-
nilmektedir.
Maddede sözü edilen "doğrudan doğruya pay alan turizm müesseseleri"
nden amaç, her halde dövizin elde edilmesinde hiçbir risk ve sorumlulu
ğu olmayan, ancak faaliyet alanları gereği acentelere hizmet veren ve
bu hizmet karşılığı ücret alan otel, restoran ve benzeri kuruluşlar
değildir. Bunlara yapılan ödeme, vergiye tabi gelire ulaşabilmek için
hasılattan indirilmesi gereken "gider" niteliğindedir. Bu kuruluşla-
rın, maddede öngörüldüğü gibi, dövizi sağlayan müessese veya acentadan
"doğrudan doğruya pay aldıklarını" ve bu gelirleri nedeniyle istisna-
dan yararlanabileceklerini söylemek mümkün değildir.
Dosya münderecatından, dört otelin davacı ile anlaşma yaparak ondan
"doğrudan doğruya pay alma hakkını kazandıkları" davacıdan bu konuda
aldıkları belgeyi beyannamelerine ekleyerek istisnadan yararlandıkla-
rı, davacı kurumun da "doğrudan doğruya pay alan" anlaşmalı kuruluşla-
ra yaptığı bu ödemeyi düştükten sonra kalan döviz hasılatına göre he-
sapladığı istisna tutarını kurumlar vergisi matrahından düştüğü anla-
şılmaktadır.
Davacı kurumun, diğer otel ve restoranlara "doğrudan doğruya pay öde-
me" niteliğinde olmayan hizmet karşılığı ücret ödemelerinin turizm ha-
sılatından düşülmesi gerekeceği görüşüyle yapılan tarhiyat mahkemece
terkin olunmuştur. Mahkeme kararının, kanunun gerek dövizi bozduran ge
rekse ondan pay alan kuruluşların bu hasılatlarının tamamı üzerinden
istisna tutarının hesaplanmasına imkan tanıdığı gerekçesiyle tesis
edilmiş olması, sonucu itibariyle kanuna uygun bulunan kararın bozulma
sını gerektirecek nitelikte değildir. Dosyanın durumuna ve yukarıda
yer alan açıklamalara göre, karara varabilmek için araştırılacak bir
husus da bulunmamaktadır.
Bu nedenle temyiz isteminin reddi gerektiği görüşüyle karara karşıyım.
BŞ/ES
|