|
KURUMLAR VERGİSİ KANUNUNDA ÖNGÖRÜLEN KOŞULLARI İHLAL ETMEYEN KOOPERA-
TİFLERİN, SALT FAALİYETE GEÇMİŞ ÜST KURULUŞA ÜYE OLMAMALARI NEDEN
GÖSTERİLEREK NET AKTİF VERGİSİNİN MÜKELLEFİ SAYILAMAYACAKLARI HK.
Net aktif vergisi beyannamesini ihtirazi kayıtla veren kooperatif adı-
na 1994 yılı için net aktif vergisi tahakkuk ettirilmiştir.
Tahakkuka karşı kooperatif tarafından açılan davayı inceleyen
... Vergi Mahkemesi, ... günlü ve ... sayılı kararıyla tahakkuku kal-
dırmıştır.
Vergi dairesi müdürlüğünün temyiz başvurusunu inceleyen Danış-
tay Üçüncü Dairesi, ... günlü, ... sayılı kararıyla; 5422 sayılı Ku-
rumlar Vergisi Kanununun 7 nci maddesinin 16 ncı bendinde kooperatif-
lerin muafiyet koşullarının belirtildiği, 1163 sayılı Kooperatifler
Kanununun 93 üncü maddesinin üçüncü fıkrasında kooperatiflerin, 5422
sayılı Yasanın 7 nci maddesinin 16 ncı bendindeki esaslar dahilinde
kurumlar vergisi muafiyetinden yararlanacakları belirtildikten sonra
izleyen dördüncü fıkrada kooperatiflerin, faaliyete geçen üst kuruluş-
lara girmemeleri halinde 93 üncü maddenin (1/b) fıkrası ile 2 nci fık-
rasından yararlanamayacaklarının kurala bağlandığı, aynı konuda faali-
yet gösteren üst kuruluşa üye olmayan kooperatiflerin, Kurumlar Vergi-
si Kanununun 7 nci maddesinin 16 ncı bendinde yazılı koşulları yerine
getirseler de muafiyetten yararlanamayacakları, davacının üst birliğe
üye olup olmadığı anlaşılamadığından mahkemece bu konuda araştırma ya-
pılarak karar verilmesi gerekirken, tahakkukun kaldırılması yolundaki
kararda isabet bulunmadığı gerekçesiyle kararı bozmuştur.
Bozma kararına uymayan ... Vergi Mahkemesi, ... günlü ve ...
sayılı kararıyla; davacı kooperatifin 1163 sayılı Kooperatifler Kanu-
nunun 93 üncü maddesi uyarınca üst birliğe üye olmadığının iddia ve
savunmalardan anlaşıldığı, söz konusu üyeliğin muafiyet yönünden irde-
lenmesi gerektiği, 5422 sayılı Yasanın muafiyet hükümlerinden yararla-
nılması için üst birliğe üyelik şart olmakla birlikte, bu kuruluşlara
girmeyen kooperatiflerin de 5422 sayılı Yasanın 7 nci maddesinde yazı-
lı şartları ihlal etmemek koşuluyla muafiyetten yararlanmaları gerek-
tiği, amacı ortaklarına en ekonomik bir biçimde konut, işyeri veya
bunların yapımına uygun arsa sağlamak olan yapı kooperatiflerinin ya-
pısı ve çalışma şekli ile kurumlar vergisi muafiyeti için öngörülen
şartlara uydukları sürece beyan üzerine vergilendirilmesi gereken ku-
rum kazancı elde etmelerine olanak bulunmadığı, beyan dışı kalmış ge-
lir bulunmadığından vergilendirilmelerinin de mümkün olmadığı, Maliye
Bakanlığınca yayımlanan (1) sayılı Net Aktif Vergisi Genel Tebliğinin
(1/1) işaretli bölümünde kurumlar vergisinden muaf veya kurumlar ver-
gisi beyannamesi vermek zorunda bulunmayan kooperatiflerin, net aktif
vergisi ödemeyeceklerinin duyurulduğu gerekçesiyle tahakkukun kaldı-
rılması yolundaki ilk kararında ısrar etmiştir.
Israr kararı vergi idaresince temyiz edilmiş ve ihtirazi kayıt-
la verilen beyanname üzerinden yapılan tahakkukta yasaya aykırılık bu-
lunmadığı ileri sürülerek kararın bozulmasını istemiştir.
Davacı yapı kooperatifi adına tahakkuk ettirilen net aktif ver-
gisini kaldıran vergi mahkemesi ısrar kararı temyiz edilmiştir.
Net aktif vergisi, 3986 sayılı Ekonomik Denge İçin Yeni Vergi-
ler İhdası Hakkında Kanunun II nci Bölümünde yer alan 5, 6 ve 7 nci
maddelerinde düzenlenmiştir. Bu düzenlemelere göre net aktif vergisi,
6 ncı maddede belirlenen net aktif değerleri üzerinden, on milyon li-
radan az olmamak üzere, bilanço veya işletme hesabı esasına göre def-
ter tutan gelir veya kurumlar vergisi yükümlüleri ile serbest meslek
erbabından bir defaya mahsus alınan bir vergidir.
3986 sayılı Yasanın 5 inci maddesi, net aktif vergisi yükümlü-
lüğü için "bilanço veya işletme hesabı esasına göre defter tutmak" ve
"gelir veya kurumlar vergisi mükellefi olmak" şeklinde belirtilen iki
koşul öngörmüştür.
Türk Ticaret Kanunu ve Kooperatifler Kanununun ilgili hükümle-
rinden dolayı kooperatifler, bilanço esasına göre defter tutmak zorun-
dadırlar. Ancak, 5422 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununun 7 nci maddesi-
nin 16 ncı bendinde yazılı muafiyet koşullarını taşıyan kooperatifler,
kurumlar vergisi yükümlüsü olmadıklarından, net aktif vergisi yükümlü-
lüğü için 3986 sayılı Yasanın 5 inci maddesinde öngörülen ilk koşulu
taşımakla birlikte ikinci koşulu taşımamaktadırlar.
Kurumlar Vergisi Kanununun 7 nci maddesinin 16 ncı bendinde,
fiilen de bu şartlara uymak koşuluyla anasözleşmelerinde; sermaye ü-
zerinden kazanç dağıtılmaması, idare meclisi başkan ve üyelerine ka-
zanç üzerinden pay verilmemesi, ihtiyat akçelerinin ortaklara dağıtıl-
maması ve münhasıran ortaklarla iş görülmesine ilişkin hükümler bulu-
nan kooperatifleri, kurumlar vergisinden muaf tutmuştur.
1163 sayılı Kooperatifler Kanununun "Muafiyetler" başlığını ta-
şıyan 93 üncü maddesinde ise kooperatifler, kooperatif birlikleri, ko-
operatif merkez birlikleri ve Türkiye Milli Kooperatifler Birliğinin,
Kurumlar Vergisi Kanununun 7 nci maddesinin 16 ncı bendindeki esaslar
uyarınca kurumlar vergisi muafiyetinden yararlanacakları kurala bağ-
landıktan sonra dördüncü fıkrasında, kooperatifler, bunların birlikle-
riyle merkez birliklerinin, faaliyete geçen üst kuruluşlara girmedik-
leri takdirde, maddede öngörülen bazı muafiyetlerden, bu arada Kurum-
lar Vergisi Kanununun 7 nci maddesinin 16 ncı bendinde yazılı muafi-
yetten yararlanamayacakları kabul edilmiştir. Kurumlar vergisi muafi-
yetinden yararlanılmasını, üst birliğe girme koşuluna bağlayan dördün-
cü fıkra, kooperatifçiliği güçlendirmek amacıyla madde metnine eklen-
miştir. 1163 sayılı Yasada kooperatiflerin, üst birliğe üye olmaları
zorunlu tutulmamıştır. Üst birliğe üyeliğin zorunlu bir koşul olmaması
karşısında, 93 üncü maddenin dördüncü fıkrasının, kurumlar vergisi mu-
afiyeti yönünden biçimsel bir koşul olduğu, muafiyet için temel koşu-
lun, 5422 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununun 7 nci maddesinin 16 ncı
bendinde yer alan şartlardan oluştuğu anlaşılmaktadır. Esasen, sadece
ortakları ile iş gören, sermaye üzerinden kazanç dağıtmayan, yönetim
kurulu başkan ve üyelerine kazanç üzerinden pay vermeyen, ihtiyat ak-
çelerini ortaklarına dağıtmayan ve anasözleşmesinde bunlara ilişkin
kural bulunan kooperatifler, ortaklarını en kısa sürede ve en düşük
maliyetle kuruluş amacına ulaştırmayı hedefleyerek faaliyet göstere-
ceklerinden, vergilendirilebilir kurum kazancı da elde edemeyecekler-
dir. Bu durumda, Kurumlar Vergisi Kanununun 7 nci maddesinin 16 ncı
bendinde öngörülen koşulları ihlal etmeyen kooperatiflerin, salt faa-
liyete geçmiş üst kuruluşa üye olmadıkları neden gösterilerek ve ver-
giye tabi kazanç elde ettikleri de saptanmaksızın kurumlar vergisi mü-
kellefi sayılmalarına olanak bulunmamaktadır.
Kurumlar vergisi mükellefi olmayan kooperatiflerin net aktif
vergisinin mükellefi olmaları da söz konusu değildir. Maliye Bakanlığı
da net aktif vergisine ilişkin (1) sayılı Genel Tebliğde, kurumlar
vergisi beyannamesi vermek zorunda bulunmayan kooperatiflerin net
aktif vergisi ödemeyeceklerini, (2) sayılı Genel Tebliğde ise ilgili
yasalardaki muafiyet şartlarını taşımadıkları için kurumlar vergisi
mükellefi olan kooperatiflerin net aktif vergisine tabi olacaklarını
duyurmuştur.
Açıklanan nedenlerle temyiz istemine konu yapılan ısrar kara-
rında hukuka aykırılık bulunmadığından istemin reddine karar verildi.
YÖ/ES
|