|
TÜKETİM KOOPERATİFLERİNİN SATIŞ FİYATLARINI PİYASA ŞARTLARINA GÖRE SAP
TADIĞI DÜŞÜNÜLEMEYECEĞİNDEN, ORTALAMA KAR HADLERİ ESASINA GÖRE VERGİ-
LENDİRİLMELERİNDE YASAYA UYGUNLUK BULUNMADIĞI HK.
1987 yılına ait kurumlar vergisi beyannamesini Vergi Dairesi Müdürlüğü
nün beyana davet yazısı üzerine veren Kurumun, beyannamesi ekindeki or
talama kar haddi bildirim föyünde bakkaliye emtiası satışı dolayısıyla
beyan ettiği gayrısafi kazancın, ortalama kar haddi esasına göre hesap
lanan gayrısafi kazançtan düşük olduğunun görülmesi üzerine kurumdan
açıklama istenmiş, Kurumlar Vergisi Kanununun 7/16.maddesine göre fa-
aliyette bulunulduğundan emtia fiyatlandırmasında ortalama kar hadleri
nin gözetilmediği yolundaki açıklama yeterli görülmeyerek adına ikma-
len Kurumlar Vergisi salınmıştır.
Bu tarhiyata karşı açılan davada Zonguldak Vergi Mahkemesi 1990/688 sa
yılı Kararıyla; kooperatifin ana sözleşmesinin 60.maddesinde Kurumlar
Vergisi Kanununun 7/16.bendinde aranan şartlara yer verildiği, idarece
Kooperatifin ortak dışı işlem yapması nedeniyle muafiyet hükmünden ya-
rarlanamayacağı ileri sürülmekte ise de; 1987 yılında ortak dışı işlem
yapıldığına dair herhangi bir tespit bulunmadığından Kooperatifin, Ku-
rumlar Vergisi muafiyetinden yararlanacağı, gerekçesiyle davayı kabul
ederek tarhiyatı kaldırmıştır.
Bu kararın Vergi Dairesi Müdürlüğü tarafından temyiz edilmesi üzerine
Danıştay Üçüncü Dairesi 1991/3264 sayılı Kararıyla; kooperatifin ana
sözleşmesinde Kurumlar Vergisi Kanununun 7.maddesinin 16.bendinde ara-
nılan kayıt ve şartlara yer verilmiş ise de, idarece verilen savunmada
kooperatifin 1984, 1985 ve 1986 yıllarına ilişkin defter ve belgeleri-
nin incelenmesi sonucu ortak dışı işlemler yaptığı ve tarh edilecek
vergi ve cezalara karşı tarhiyat öncesi uzlaşma talebinde bulunulduğu
belirtildiğinden, kooperatifin anılan kayıt ve şartlara uyup uymadığı
ve tarhiyat öncesi uzlaşma yapılıp yapılmadığı araştırılmadan tarhiya-
tın kaldırılmasına karar verilmesinde yasal isabet bulunmadığı gerekçe
siyle Vergi Mahkemesi Kararını bozmuştur.
Bozma kararına uymayan Zonguldak Vergi Mahkemesi 1992/46 sayılı Kara-
rıyla; Kooperatifin ana sözleşmesinde yasanın öngördüğü kayıt ve şart-
lara yer verildiği, idarece kooperatifin önceki dönemlere ilişkin def-
ter ve belgelerinin incelendiği ve tarh edilen vergi ve cezalarda uz-
laşma talep edildiği ve uzlaşma sağlandığı ileri sürülmekte ise de,
uyuşmazlık konusu 1987 döneminde ortak dışı işlem yapıldığına dair her
hangi bir tespit bulunmadığı gibi bu döneme ilişkin uzlaşma istemi de
bulunmadığından, yasanın öngördüğü kayıt ve şartların 1987 vergilendir
me döneminde ihlal edildiğinin düşünülemeyeceği, vergilendirmede dönem
sellik ilkesinin geçerli olduğu, vergiyi doğuran olay ve bu olaya iliş
kin muamelelerin gerçek mahiyetinin esas olduğu, uyuşmazlık konusu dö-
nemde kooperatifin Kanunda aranan şartları yerine getirmediği yönünde
iddia ve kanıtın bulunmadığı gerekçesiyle ilk kararda ısrar etmiştir.
Israr Kararı, Vergi Dairesi Müdürlüğü tarafından temyiz edilmektedir.
Kooperatif adına ikmalen salınan Kurumlar Vergisine karşı açılan dava-
yı kabul ederek tarhiyatı kaldıran Vergi Mahkemesi Kararının Danıştay
Üçüncü Dairesince bozulması üzerine Vergi Mahkemesince verilen kararın
ısrar kararı niteliğinde olduğuna karar verildikten sonra temyiz ince-
lemesine geçildi.
Kooperatif tarafından satılan bakkaliye emtiası nedeniyle ortalama kar
haddi bildirim föyünde gösterilen gayrısafi kazancın ortalama kar had-
di esasına göre bulunan gayrısafi kazançtan düşük bulunması ve farkın
10.000 lirayı aşması üzerine kooperatiften açıklama istenmiş, koopera-
tif tarafından Vergi Dairesi Müdürlüğüne verilen yazıda Kooperatifin,
satış fiyatlarını kar amacı gütmeksizin saptadığı açıklanmıştır.
Tüketim kooperatifleri, perakende ticarette satıcı rantlarını önlemek
amacıyla üretici ya da toptancıdan doğrudan doğruya tüketim malı sağla
yarak ve diğer piyasa kademeleirnin aracılığını kaldırarak ortaklarına
hizmeti ön planda tutan örgütlerdir. Bu nedenle, tüketim maddeleri sa-
tış fiyatlarını piyasa şartlarına göre saptadıkları düşünülemez.
Esasen, alış ve satış fiyatları arasındaki fark nedeniyle elde ettikle
ri kardan kooperatif giderlerini karşıladıktan sonra kalan kısmı yap-
tıkları muamele oranında ortaklarına iade ettiklerinden, aksi sabit ol
madıkça vergiye tabi kar elde ettiklerini kabul etmeye de olanak yok-
tur.
Buna karşın, Kooperatif açıklamasının yeterli görülmemesi sonucu orta-
lama kar hadlerine göre vergilendirilmesinde yasaya uygunluk görülme-
miştir.
Açıklanan nedenlerle, tarhiyatın kaldırılması yolundaki Vergi Mahkeme-
si ısrar kararı sonucu itibarıyla yasaya uygun bulunduğundan, temyiz
isteminin reddine karar verildi.
KARŞI OY:
Israr konusu davacı kooperatifin Kurumlar Vergisi Kanununun 7/16.madde
sindeki muafiyetten yararlanıp yararlanamıyacağına ilişkin olup, Vergi
Dava Daireleri Genel Kurulunun inceleyebileceği konu da bundan ibaret
olmak gerekir.
Oysa Yüksek Kurul bu konuyu bir kenara bırakarak ortalama kar haddi
esasına göre yapılan tarhiyatın yerinde olup olmadığını incelemiştir.
Halbuki bu konuda Danıştay Üçüncü Dairesinin kararı ile yerel mahkeme
kararı arasında bir çekişme yoktur. Daha doğrusu her iki kararda da sa
dece muafiyet konusu incelenmiş olup ortalama kar haddi esasına göre
yapılan tarhiyatın esası bakımından bir incelemeye yer verilmemiştir.
Diğer taraftan davacı kooperatif anasözleşmesini Kurumlar Vergisi Kanu
nununun 7/16.maddesinde öngörülen kayıt ve şartlara uygun olarak 1989
yılında değiştirmiştir. Dolayısıyle ihtilaf konusu 1987 döneminde yü-
kümlü kooperatif sözü edilen kanundaki muafiyet şartlarını taşımamakta
dır.
Bu nedenle ısrar kararının bozulması gerektiği oyu ile çoğunluk kararı
na katılmıyoruz.
(DAN-DER; SAYI:88)
BŞ/SE
|