|
1-RE'SEN TARHA İLİŞKİN KOŞULLARIN GERÇEKLEŞMESİ NEDENİYLE İDAREYE MAT-
RAH TAKDİR ETME YETKİSİ VERİLMESİNİN, İDARECE KEYFİ BİR ŞEKİLDE BELİR-
LENEN BİR TUTARIN DÖNEM MATRAHI OLARAK TAKDİR EDİLEBİLECEĞİ ANLAMINA
GELMEYECEĞİ,
2-RE'SEN TAKDİR SIRASINDA YÜKÜMLÜLERCE EVVELCE BEYAN EDİLMİŞ BİR MAT-
RAH VARSA, BUNUN ÜZERİNDEKİ BİR TUTARIN DÖNEM MATRAHI OLARAK BELİRLEN-
MESİ İÇİN BEYAN EDİLENDEN DAHA FAZLA GELİR ELDE EDİLDİĞİNE İLİŞKİN KA-
NITLARIN İDARECE GÖSTERİLMESİ GEREKECEĞİ HK.
1981 takvim yılına ilişkin gelir vergisi beyannamesini yasal ve ek sü-
re geçtikten sonra veren Yükümlü adına re'sen takdir yoluyla salınan
gelir vergisi ve mali denge vergisi ile kesilen ağır kusur cezasını
onayan Vergi Mahkemesi kararı Yükümlü tarafından temyiz edilmiştir.
Vergi Usul Kanununun 30.maddesinde, vergi beyannamesinin kanuni süre-
nin sonundan başlayarak 15 gün geçtiği halde verilmemiş olması halinde
vergi matrahının tamamen veya kısmen defter, kayıt ve belgelere veya
kanuni ölçülere dayanılarak saptanmasına olanak bulunmadığının kabulü
gerektiği ve böyle bir durumda dönem matrahının re'sen takdir edilece-
ğinin belirtilmiş bulunması nedeniyle gelir vergisi beyannamesini ya-
sal ve ek süre geçtikten sonra verdiği sabit olan yükümlünün ticari fa
aliyetine ilişkin dönem matrahının takdiri için takdir komisyonuna
başvurulmasında isabetsizlik bulunmamaktadır.
Ancak, re'sen takdir yoluyla vergilemeye ilişkin koşulların gerçekleş-
mesi nedeniyle matrah takdiri yetkisinin idareye verilmesi, idarece
keyfi olarak belirlenen bir tutarın dönem matrahı olarak takdir edile-
bileceği ve bu tutar üzerinden tarhiyat yapılabileceği anlamını taşı-
maz. Aksi halde bunun "hukuka bağlı idare" anlayışına ters düşeceği ve
temel anayasal esaslara aykırı olacağı açıktır.
Bu itibarla, Vergi Usul Kanununun 30.maddesinde belirtilen durumlardan
birinin mevcut olması nedeniyle idarece vergi matrahının re'sen belir-
lenmesi sırasında, yükümlülerce evvelce beyan edilmiş bir matrah varsa
bunun üzerindeki bir tutarın dönem matrahı olarak belirlenebilmesi i-
çin, beyan edilenden daha fazla gelir elde edildiğine ilişkin kanıtla-
rın idarece gösterilmesi gerekir. Nitekim takdir komisyonu kararların-
da bulunması gerekli hususları düzenleyen Vergi Usul Kanununun 31.mad-
desinin 8.bendinde, takdirin dayanağı ve takdir hakkındaki açıklamala-
rın sözü edilen kararlarda yer alması gerektiğine değinilmek suretiyle
re'sen vergi tarhı sırasında keyfiliğin söz konusu olamayacağı açıkça
vurgulanmıştır.
Bu nedenle idarece re'sen takdir yoluyla, ödenen veya ödenmesi gereken
verginin doğruluğu araştırılırken, tarhı öngörülen vergiye ilişkin mat
rah veya matrah farkının gerçek veya gerçeğe en yakın miktarının sap-
tanması gerekli. Başka bir anlatımla, Gelir Vergisi Kanununun 1 ve 2.
maddelerinde değinildiği üzere anılan yasanın temel ilkelerinden biri-
nin "gerçek veya safi gelirin vergilendirilmesi" olması nedeniyle, el-
de edilmeyen veya elde edildiği ileri sürülmesine karşın elde edildi-
ği kanıtlanamayan kazanç ve iratların gelir vergisinin konusunu oluş-
turmasına olanak bulunmamaktadır.
Yapılan tüm açıklamalar dikkate alınarak uyuşmazlık konusu olayın ince
lenmesi neticesinde idarece yapılan tarhiyatın usul ve yasaya uygun
olmadığı sonucuna varılmaktadır.
Zira, tarhiyatın dayanağı olan takdir komisyonu kararında, yükümlünün
beyan ettiğinden daha fazla kazanç elde ettiğine dair hiç bir somut
kanıt gösterilmemiş ve sadece genel ifadeler kullanılarak matrah tak-
diri yoluna gidilmiştir.
Bu durumda, uyuşmazlık konusu tarhiyatın yukarıda açıklanan hukuki e-
saslara aykırı olduğu ve dayanaktan yoksun bulunduğu açık iken, Yüküm-
lüden ihtilaflı döneme ilişkin olmayan defter ve belgelerini Mahkemeye
ibraz etmesinin istenmesine ilişkin ara kararı gereğinin yerine geti-
rilmemiş olmasına dayanılarak tarhiyatın onanmasına hükmedilmesi usul
ve yasaya uygun görülmemiştir.
Açıklanan nedenlerle Vergi Mahkemesi kararının bozularak tarhiyatın
terkinine karar verildi.
(DAN-DER SAYI:72-73)
RD/YÖ
|