|
KOOPERATİFLER KURUMLAR VERGİSİ KANUNUNUN 7/16.MADDESİNDE BELİRTİLEN
ŞARTLARA ESAS MUKAVELELERİNDE YER VERMESİNE RAĞMEN ŞARTLARIN İHLALİ
HALİNDE KURUMLAR VERGİSİ MUAFİYETİNİN KAYBEDİLECEĞİ İSTİHLAK KOOPERATİ
Fİ NİTELİĞİNDE OLAN KOOPERATİFİN K.V.K.NUN 8/2.MADDESİNE GÖRE RİSTURN
İSTİSNASINDAN YARARLANMASI GEREKTİĞİ HK.
Davacı kooperatif adına 1991 takvim yılı için vergi inceleme raporuna
dayanılarak re'sen salınan kurumlar vergisi ile kesilen kaçakçılık ce-
zasına karşı açılan davayı; 5422 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununun 7.
maddesinin 16.bendinde; esas mukavelelerinde sermaye üzerinden kazanç
dağıtılmaması, idare meclisi başkan ve üyelerine kazanç üzerinden his-
se verilmemesi, ihtayat akçelerinin ortaklara dağıtılmaması ve münhası
ran ortaklar işi iş görülmesine dair hükümler bulunması şartı ile koo-
peratiflerin (Esas mukavelelerde yukarıdaki şartlar mevcut olmakla be-
raber fiilen bu kayıt ve şartlara uymayan kooperatifler hariç) kurum-
lar vergisinden muaf olduklarının hükme bağlandığı, olayda, 1991 yılı-
nın muhtelif aylarında, Akbank ve Ziraat Bankasında çalışan ve davacı
kooperatife üye olmayan yedi personelin kurumlar vergisinden muaf olan
davacın tüketim kooperatifine ait ödeme kaydedici cihaz fişlerini kul-
landıklarının tesbit edilmesi üzerine ifadelerine başvurulduğu, ifade-
si alınanlar tarafından, aylar itibariyle dökümü yapılan satış belgele
rinin davacı kooperatiften yaptıkları gerçek emtia alışlarının yansıt-
tığının ve adı geçen kooperatife üye olmadıklarının, alış-veriş sıra-
sında üye olup olmadıklarının da sorulmadığının beyan edildiğinin anla
şıldığı bu durumda davacı kooperatifin ortak dışı muamelede bulunduğu,
dolayısıyla esas mukavelesinde Kurumlar Vergisi Kanununun 7.maddesinin
16.bendinde belirtilen kayıt ve şartlara esas mukavelesinde yer verme-
sine karşın bu kayıt ve şartlardan "münhasıran ortaklarda iş görülmesi
ne" dair şartı ihlal ettiği, böylece kurumlar vergisinden muaf olma ko
şulunu kaybettiğinin kabulünün gerektiği, her ne kadar ilgili koopera-
tiften, üye olmadıklara halde alışverişte bulunduklarını 7.4.1993 tari
hinde beyan eden yedi personelden ikisi bu davanın açıldığı 26.1.1994
tarihinde noter huzurunda verdikleri ifadelerinde kooperatiften hiç em
tia almadıklarını beyan etmişler ise de; bu beyanlarında samimi olma-
dıkları kanaatine varıldığı, ortak dışı muamelede bulunmak suretiyle
kurumlar vergisinden muaf olma koşulunu kaybeden davacı kooperatif adı
na bulunan matrah üzerinden cezalı tarhiyat yapılmasında yasaya aykırı
lık görülmediği gerekçesiyle reddeden Trabzon Vergi Mahkemesinin
21.6.1994 gün ve 1994/395 sayılı kararının; üyeler dışındaki kimselere
satış yapılmadığı, üyelerce alınan fişlerin çoğu kez kendilerince kul-
lanılmadığı, fazla olan fişlerin üye olmayanlara verilmesinin önleneme
diği, üye dışındaki satışların tesbit edilerek vergilendirmenin ona gö
re yapılması gerektiği, karın tamamının matraha alınmasının yerinde ol
madığı ileri sürülerek bozulması istemidir.
5422 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununun 7.maddesinin 16.bendinde, esas
mukavelelerinde sermaye üzerinden kazanç dağıtılmaması, idare meclisi
başkan ve üyelerine kazanç üzerinden hisse verilmemesi, ihtiyat akçele
rinin ortaklara dağıtılmaması ve münhasıran ortaklar ile iş görülmesi-
ne dair hükümler bulunması şartı ile kooperatiflerin kurumlar vergisin
den muaf oldukları esas mukavelelerinde bu şartlar mevcut olmakla bera
ber fiilen bu kayıt ve şartlara uymayan kooperatiflerin muafiyetten
faydalanamayacakları belirtilmiştir. Aynı kanunun 8.maddesinin 2.ben-
dine göre de, madde metninde yazılı kooperatiflerin ortakları için he-
sapladıkları risturnlar kurumlar vergisinden müstesna tutulmuştur.
Davacı kooperatifin uyuşmazlık döneminde yürürlükteki ana sözleşmesin-
de, kanunda yazılı şartların mevcut olduğu anlaşılmakta ise de, fiilen
ortak dışı işlem yaptığı dosya içeriği ile sabit olduğundan, kurumlar
vergisi muafiyetinden yararlanması mümkün bulunmamaktadır. Bu sebeple
davacının bu konudaki iddialarında isabet görülmemiştir.
Ancak, kooperatifin yaptığı iş itibariyle Kurumlar Vergisi Kanunu'nun
8.maddesinin 2.bendinde sayılan istahlak kooperatifi niteliği dikkate
alındığında, anılan kanun hükmü dahilinde risturn istisnasından fayda-
lanması gerekmektedir. Kanun hükmüne göre bu istisnanın uygulanabilme-
si için, risturn hesaplanması yeterli olup, ortaklara nakten veya hesa
ben ödeme yapılması zorunlu değildir. Risturnların nakten veya aynı
kıymette mal ile ödenmesinin istisnanın uygulunmasına engel teşkil et-
mediği yolunda maddede yer alan hükmün, risturnun ortaklara ödenmesini
gerekli kıldığını değil aksine, bu konuda serbestlik sağlamayı amaçla-
dığının kabulü gerekir.
İstisnaya tabi risturnların hesabında, ortakların kooperatifle yaptık-
ları muamelelerin esas alınması ortak dışı işlemlerden doğan kazançlar
ile ortaklarla ortaklık statüsü dışında yapılan muamelelerden doğan ka
zançlar hakkında risturn istisnası uygulanmaması ve bunların genel ka-
zançtan ayrılmasında, ortaklarla yapılan iş hacminin genel iş hacmine
olan nispetinin tutulması, mezkür kanun hükmü gereğidir. inceleme rapo
runda kooperatifin 1991 takvim yılında elde ettiği 52.870.000-liralık
karın tamamı matrah olarak alınmıştır. Kurumlar Vergisi Kanununun söz
konusu hükmü dikkate alınarak, defter ve belgeler üzerinde bilirkişi
incelemesi yaptırılmak suretiyle kooperatifçe ortaklarla yapılan işlem
lerden elde edilmiş olan risturn hesaplanması mümkün ise, bulunan tu-
tarın istisnaya tabi tutulması, ortak dışı işlemlerden elde edilen ka-
rın ise vergilendirilmesi gerekmektedir.
Açıklanan nedenlerle, temyiz isteminin kabulü ile Vergi Mahkemesi kara
rının bozulmasına karar verildi.
8DAN-DER; SAYI:91) ŞT/ES
|