DAVACI ŞİRKETİN ANİ KURULUŞUNDAKİ % 50 PAYINA SAHİP OLAN ŞİRKETTEN VA-
DELİ VE DÖVİZE ENDEKSLİ OLARAK ALDIĞI MALIN BEDELİNİN VADESİNDE ÖDENME
MESİ NEDENİYLE YIL SONU İTİBARİYLE DEĞERLEMEYE TABİ TUTULMASI ÜZERİNE
ÖDENEN KUR FARKININ GİDER OLARAK YAZILAMIYACAĞI, MAL BEDELİNİN ÖRTÜLÜ
SERMAYE, ÖDENEN KUR FARKININDA ÖRTÜLÜ SERMAYE ÜZERİNDEN FAİZ OLARAK
NİTELENDİRİLMESİ GEREKTİĞİ HK.

Yükümlü şirketin 1995 yılı defter ve belgelerinin incelenmesi üzerine
düzenlenen vergi inceleme raporuna dayanılarak adına re'sen salınan
kurumlar, geçici kurumlar ve gelir (stopaj) vergileri ile bu vergilere
bağlı olarak kesilen kusur cezalarına karşı açılan davayı; uyuşmazlı-
ğın, davacı şirketin ani kuruluşundaki sermayesinin %50 payına sahip
olan ... Tavukçuluk İşletmeleri A.Ş.'den vadeli ve dövize endeksli o-
larak satın aldığı küspenin satın alma bedelinin örtülü sermaye ola-
rak, ödenen kur farklarının da örtülü sermaye üzerinden hesaplanan fa-
iz olarak nitelendirilip nitelendirilemiyeceğine ilişkin bulunduğu,
Kurumlar Vergisi Kanununun 16 ve 15. maddelerinin birlikte değerlendi-
rilmesinden, örtülü sermaye varlığının kabul edilebilmesinin anılan
maddede belirtilen üç koşulun gerçekleşmesine bağlı bulunduğu, davacı
şirketin sermayesinin %50 payına sahip olan ... Tavukçuluk İşletmeleri
A.Ş. bu hisselerini 31.3.1994 tarihinde satmış ise de her iki şirketin
paydaşlarının aynı aileye mensup kişiler olması ve alım satım tarihle-
ri itibariyle söz konusu hisselerin satılmış olması nedeniyle iki şir-
ket arasında dolaysız bir ilişki bulunduğu, 1994 yılının ilk dört a-
yında satın alınan küspe bedellerinin bir kısmının 1994 yılında öden-
meyerek 1995 ve 1996 yıllarına sarkmış olması karşısında, bu bedelle-
rin kurumda devamlı olarak kullanılmış olduğunun kabulü gerekmekte ise
de kurumlar arasında yasada amaçlanan anlamda nakdi bir borçlanmanın
söz konusu olmadığı, satıcı şirketin bankalardan aldığı döviz kredisi
ile yurt dışından ithal ettiği küspeyi normal piyasa koşullarına göre
davacı şirkete vadeli ve dövize endeksli olarak satmasından kaynaklan-
dığı, satıcı ve alıcı şirketin aynı koşullarla başka firma ve şirket-
lerden de küspe alıp sattıklarının dosyanın incelenmesinden anlaşıldı-
ğı, bu tür borçlanmaların örtülü sermaye olarak nitelendirilemiyeceği,
ayrıca, inceleme elemanınca borç ile özsermaye karşılaştırılması emsal
kurumlar yerine davacı şirketin bünyesi içinde yapıldığı ve karşılaş-
tırmada öz sermaye yerine ödenmiş sermayenin dikkate alındığı, oysa
borçlanmanın şirketin kendi bünyesinde bir benzeri bulunmadığından da-
vacı şirketin borçlanma tutarı ile özsermayesi arasındaki oranın emsal
bir kurumla karşılaştırılması suretiyle açık bir fazlalık olup olmadı-
ğının tesbit edilmesi gerektiği, tüm bu değerlendirmelerden olayda ör-
tülü sermaye için öngörülen koşulların gerçekleşmediği sonucuna ula-
şıldığı gerekçesiyle kabul ederek cezalı tarhiyatı terkin eden Adana
Birinci Vergi Mahkemesinin 5.12.1996 gün 1996/1065 sayılı kararının,
vergi inceleme raporu ile belirlenen matrah farkı üzerinden yapılan
cezalı tarhiyatın yerinde olduğu ileri sürülerek bozulması istemidir.

5422 sayılı Kurumlar Vergisi Yasasının 16.maddesinde "Kurumla-
rın aralarında vasıtalı, vasıtasız bir şirket münasebeti veya devamlı
ve sıkı bir münasebet bulunan gerçek ve tüzel kişilerden yaptıkları
istikrazlar, teşebbüste devamlı olarak kullanılır ve bu istikrazlarla
kurumun öz sermayesi arasındaki nisbet, emsali kurumlardakine nazaran
bariz ve farklılık gösterirse mezkür istikrazlar örtülü sermaye sayı-
lır" hükmü yer almıştır.

Dava konusu olayda, davacı şirketin sermayesinin %50 payına sa-
hip olan ... Tavukçuluk İşletmeleri A.Ş.'den vadeli ve dövize endeksli
olarak satın aldığı küspenin satın alma bedelinin örtülü sermaye ola-
rak kabul edilmesi ve ödenen kur farkının da örtülü sermaye üzerinden
hesaplanan faiz olarak KVK'nun 15.maddesi gereğince gider yazılamıya-
cağından hareketle matrah farkı hesaplanmıştır.

Uyuşmazlığın çözümü, KVK'nun 16.maddesindeki şartların yükümlü
şirket açısından gerçekleşip gerçekleşmediğinin belirlenmesine bağlı-
dır.

Olayda, yükümlü şirket ... Tavukçuluk İşletmeleri A.Ş.'den mal
alışlarını 1994 takvim yılının ilk dört ayında yapmıştır. Borcun bir
kısmı 1994 yılında, bir kısmı 1995 yılında ödenmiş, kalan borç tutarı
31.12.1995 tarihinde değerlemeye tabi tutularak 1996 yılına devredil-
miştir. 31.12.1995 tarihinde tahakkuk ettirilen ... lira kur farkı
şirket kayıtlarında finansman giderleri hesabına intikal ettirilmiş-
tir.

... Tavukçuluk İşletmeleri A.Ş.'i ... Tarım Ticaret Yatırım
A.Ş.'nin %50 hissesine sahip ortağı olduğu gibi, bu şirkete doğrudan
mal satan bir şirket de olduğundan her iki şirket arasında vasıtasız
bir şirket münasebeti ve sıkı bir iş ilişkisi mevcuttur.

1994 yılında ... Tavukçuluk İşletmeleri A.Ş.'den vadeli ve dö-
vize endeksli olarak satın alınmış olan küspenin bedeli (yani mal mu-
kabili yapılan borçlanma) 1994 ve 1995 yıllarında ödenmeyip büyük bir
kısım 1996 yılına devredilmiştir. Danıştay'ın verdiği çeşitli karar-
larda, istikrazın teşebbüste bir hesap döneminde kullanılmış olması,
kanundaki devamlılık unsurunun oluşması yönünden yeterli görülmüştür.
Esasen kanunda yazılı dolaysız ilişkinin varlığı ve istikrarın
uzun süreli kullanılması halinin mevcudiyeti vergi mahkemesince de ka-
bul edilmiş olup, istikrazlarla kurumun öz sernayesi arasındaki nisbe-
tin emsali kurumdakilere nazaran bariz bir farklılık gösterip göster-
mediği yolunda emsal kurum araştırması yapılmaması nedeniyle tarhiyat
kaldırılmış bulunmaktadır.

Dosyanın incelenmesinden, ... Tavukçuluk İşletmeleri A.Ş.'nin
1994 yılında çeşitli haciz uygulamalarına muhatap olduğu, 1994, 1995
ve 1996 yıllarında devamlı zarar beyan ettiği, 1994 yılının ilk dört
ayında elinde bulunan malları ... Tarım Ticaret Yatırım A.Ş.'ne dev-
rettiği yükümlü şirketin de bu malların bir kısmını dövize endeksli,
bir kısmını da TL.karşılığı peşin olarak sattığı anlaşılmaktadır.

Her işletmenin uğraş konusunun, sermaye yapısının ve aktif kıy-
met unsurlarının değişkendiği, pazar ortamı, ortaklarının sayısı ve
buna benzer durumlar dolayısıyla emsal kurum mukayesesi yapmak her za-
man anlamlı sonuçlar vermeyebilir. Örtülü sermayenin belirlenmesinde
hakkında inceleme yapılan kurum yönünden bir değerleme yapmak gerekti-
ğinde, yapılan borçlanmanın özsermayeye oranının ticari hayatın normal
icaplarına uyup uymadığına bakılması ve bu mukayesenin kurumun kendi
bünyesinde yapılması daha makul ve uygun düşmektedir.

Hal böyle olunca, diğer şartların tümüyle bulunduğu yolunda ya-
pılmış ve örtülü sermayenin varlığını açıkca ortaya koyan tüm tespit-
leri yok kabul ederek yasa hükmünün uygulanma olanağını ortadan kaldı-
ran bir yoruma gidilmesi kabul edilemez. Diğer taraftan olayda, ince-
leme elemanınca işletmenin bünyesinde yapılan değerlendirme neticesin-
de ulaşılan sonuç, yasanın aradığı bir diğer koşulu, yani borçlanılan
tutarla özsermaye arasında ticari hayatın normal koşullarına göre mu-
tad olmayan oranda bariz bir fark yaratıldığını açıkça ortaya koymuş-
tur.

Bu nedenle yükümlü kurumun vadeli olarak küspe satın alma yön-
temi ile aynı aileye mensup kişilere ait ... Tavukçuluk İşletmeleri
A.Ş.'ne dövize endeksli borçlanmasının örtülü sermaye olarak kabul e-
dilmesinde yasaya aykırılık bulunmadığı sonucuna varılmıştır.
Açıklanan nedenlerle temyiz isteminin kabulü ile ... Birinci
Vergi Mahkemesinin 5.12.1996 gün ve 1996/1065 sayılı kararının bozul-
masına, karar verildi.

 

(MT/ES)

(DAN-DER; SAYI:95)