|
BANKERLİK ŞİRKETİNİN TALİMATI ÜZERİNE ONUN ADINA VE HESABINA MENKUL
SERMAYE İRADI NİTELİĞİNDEKİ EK GELİR ÖDEMESİ YAPAN BANKANIN BU ÖDEME-
DEN GELİR VERGİSİ TEVKİFATI YAPMA ZORUNLULUĞUNUN BULUNMADIĞI HK.
Uyuşmazlık, temyiz isteminde karşı taraf olarak gösterilen Bankanın,
bütün aktif ve pasifiyle devraldığı başka bir bankaca, müşterisi olan
Bankerlik kuruluşu tarafından verilen talimata istinaden ve onun hesa-
bına para yatıranlara verdiği menkul kıymetlerin vadesi sonunda geri
alınması ve Bankerlik Şirketi adına ana paraların yanısıra ek gelir a-
dı altında ödemelerinin yapılması sırasında Gelir Vergisi Kanununun
94.maddesi gereğince yapılması gereken gelir vergisi tevkifatının öde-
meyi yapan banka tarafından mı, yoksa Bankerlik kuruluşu tarafından mı
yapılacağı konusundan doğmuştur. Bu haliyle uyuşmazlığın esası vergi s
rumlusunun tesbitiyle ilgili bulunmaktadır.
Olayda, Bankerlik şirketinin menkul kıymet alıp satarak faaliyetini
sürdürürken bir talimatla, Hisarbank nezdinde bir ticari hesap açtırdı
ğı ve bu hesaba para yatıranlara muhtelif kuruluşlara ait mevduat ser-
tifikası, tahvil ve hisse senetinin garanti belgesi olarak verilmesi-
nin sağlandığı, vade sonunda da yine aynı banka aracılığıyla söz konu-
su menkul kıymetlerin geri alınarak ana paraların yanı sıra "ek gelir"
adı altında ödemelerin yapıldığı, bu ek ödemelerin menkul sermaye ira-
dı olarak kabul edilmesi suretiyle Gelir Vergisi Kanununun 94.maddesi-
ne göre vergi tevkif etmemesi nedeniyle Banka adına cezalı olarak tarh
edilen gelir (spotaj) vergisinin Vergi Mahkemesince, sorumluda hataya
düşüldüğü, sözü edilen 94.maddenin salt ödemeyi yapanı tevkifatı yap-
makla sorumlu tutmadığı yolundaki gerekçeye dayanılarak terkini yolun-
da karar verildiği dosyanın incelenmesinden anlaşılmaktadır.
Gelir Vergisi Kanununun 94.maddesiyle, maddenin ilk fıkrasında yazılı
kişi ve kuruluşların aynı fıkranın bentlerinde yazılı ödemeleri yapma-
ları halinde bu ödemeleri nakten veya hesaben yaptıkları sırada istih-
kak sahiplerinin gelir vergilerine mahsuben tevkifat yapmaya mecbur ol
dukları hükme bağlanmıştır. Maddenin olay tarihinde yürürlükte bulunan
metninin son fıkrasında da tevkifata tabi tutulacak bu ödemelerin tüc-
car, serbest meslek erbabı ve çiftçilerin ticari, mesleki ve zirai iş-
leriyle ilgili olması yolunda bir hükme yer verilmiştir.
213 sayılı Vergi Usul Kanununun 8.maddesinde, verginin ödenmesi bakı-
mından, alacaklı vergi dairesine muhatap kişi olarak belirlenen vergi
sorumlusunun, ilgili vergi kanunundaki hükme göre belirlenmesi gerekli
bulunduğundan, uyuşnazlık konusu olayda uygulanacak olan Gelir Vergisi
Kanununun 94.maddesidir. Yukarda metnine değinilen madde hükmünden,
söz konusu kişi ve kuruluşların tevkifata konu ödemeleri bir vezne,
bir kasa şeklinde yapmalarının amaçlanmadığı, hesaben ve nakten ödeme
denilmek suretiyle ödemeyi yapan kişi veya kuruluşun bu ödeme nedeniy-
le aktifinde bir azalma olmasının hedeflendiği görülmektedir. Bunun so
nucunda da hiçbir zaman bir talimat gereği ve aracı olarak anılan öde-
meleri yapanların sorumluluğundan söz etmek mümkün değildir.
Gerek mahkeme kararında belirtildiği, ve gerekse yukarıda açıklandığı
üzere olayda, menkul sermaye iradı olduğu ileri sürülen ödemeyi, tama-
men Bankerlik Şirketinin talimatı üzerine, onun adına ve hesabına ya-
pan bankanın söz konusu ödemeden gelir vergisi tevkifatı yapma sorumlu
luğu bulunmamaktadır.
Açıklanan nedenlerle, temyiz isteminin reddine Vergi Mahkemesinin
1985/64 sayılı Kararının onanmasına karar verildi.
KARŞI OY: Türk Ticaret Kanunu hükümlerine göre kurulan ve faaliyetleri
arasında mevduat kabulü ve menkul kıymet satışı da bulunan Hisarbank
A.Ş. nin, müşterilerinden olan Eko-Yatırım Bankerlik Anonim şirketinin
talimatı üzerine bu şirketin hesabına mevduat yatıranlara isteklerine
uygun mevduat sertifikası tahvil veya hisse senedi sattığı ve menkul
kıymetlerin vadeleri sonunda geri alınması sırasında ana para yanında
gelir ödemesinde bulunduğu tartışmasız olduğu ve bu haliyle tasarruf
sahiplerinin mevduatlarını belirli vadelerle kabul ve vade sonunda fa-
iz ödemesi şeklinde değerlendirmek konusunda taahhüde girdiği açık bu-
lunan Bankanın, bu ödemeleri kendi ticari uğraşısı gereği yaptığı sonu
cuna varıldığından, Gelir Vergisi Kanununun 75/7.maddesine göre menkul
sermaye iradı sayılan söz konusu gelir ödemelerinden gelir vergisi ke-
sintisi yapması, aynı Kanunun 94.maddesi hükmü nedeniyle zorunlu bulun
maktadır.
İstihkak sahiplerinin, Bankanın müşterisi olan bir başka Anonim şirke-
tin müşterisi olmaları, kendisine ait hamiline yazılı menkul kıymetle-
ri satan sözü geçen kurumun sorumluluğunu ortadan kaldırınca nitelik
taşımamaktadır. Gelir Vergisi Kanununun 94.maddesinin getirilmiş ama-
cı, verginin kaynağında kesilerek ödenmesini sağlamak olduğundan, mev-
duatın Eko-Yatırım Anonim şirketinin açtırdığı mevduat hesabına yatı-
rılması ve menkul şatışının tamamlanması ile artık muhatabı doğrudan
Hisarbank Anonim şirketi olan tasarruf sahiplerine yapılan ödemelerden
Bankerlik Şirketinin vergi kesintisi yapmak gibi bir sorumluluğundan
söz edilemez.
Bu nedenlerle, Mahkemenin ısrar kararının bozulması gerektiği görüşüy-
le çoğunluk görüşüne karşıyız.
(DAN-DER, SAYI: 66-67)
RD/SE
|