|
|
Dairesi
Maliyet bedeli bilinmeyen iktisadi kıymetin işletmeden çekilmesi halinde, takdir esasına göre belirlenen değerlerin esas alınması gerekeceği hk.
|
|
|
Karar No
1999/2184
|
|
|
Esas No
1998/3863
|
|
|
Karar Tarihi
20-05-1999
|
|
|
Danıştay Dördüncü Daire
Maliyet bedeli bilinmeyen iktisadi kıymetin işletmeden çekilmesi halinde, takdir esasına göre belirlenen değerlerin esas alınması gerekeceği hk. İstemin Özeti : 1995 yılı işlemleri incelenen adi ortaklığın, ilgili yıldan önce tamamlanan binadaki iki adet işyerini işletmeden düşük bedelle çektiği ve bu işyerlerine ait maliyet ve gider unsurlarının bir kısmını kayıtlara intikal ettirmediği ileri sürülerek davacı adına re’sen gelir vergisi salınmış, fon hesaplanmış ve ağır kusur cezası kesilmiştir. (...) Vergi Mahkemesi kararıyla; işletmelerin bilançolarında dönen varlıklar arasında yeralan gayrimenkullerin, işletmeden çekilmesi durumunda, emsal bedel tespitinin 213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nun 267. maddesindeki sıra takip edilerek yapılması gerektiği, ancak inceleme elemanınca inşaat maliyet bedellerinin şirket kayıtlarından tespiti mümkün iken maliyet konusunda herhangi bir inceleme yapılmadan takdir komisyonuna başvurulduğu, kayıtlara intikal ettirilmediği ileri sürülen giderlerin ise, gayrimenkullerin işletmeden çekilmesinden sonra yapıldığı ayrıca işletmeden çekilen gayrimenkullerin satış bedelleri ile üçüncü kişilere satışı yapılan gayrimenkullerin satış bedellerinin uyum gösterdiği bu nedenle takdir edilen emsal bedel esas alınmak suretiyle ortaklara yapılan satışların emsaline göre düşük olduğu sonucuna varılarak yapılan tarhiyatta isabet görülmediği gerekçesiyle vergi ve cezaların kaldırılmasına karar vermiştir. Davalı İdare, yapılan tarhiyatta usul ve yasaya aykırılık bulunmadığını ileri sürmekte ve kararın bozulmasını istemektedir. Karar: 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun 38. maddesinde bilanço esasına göre ticari kazancın, teşebbüsteki öz sermayenin hesap dönemi sonunda ve başındaki değerleri arasındaki müspet fark olduğu, bu dönem içinde sahip veya sahiplerince işletmeden çekilen değerlerin farka ilave olunacağı, ticari kazancın bu şekilde tespitinde Vergi Usul Kanunu’nun değerlemeye ait hükümleri ile Gelir Vergisi Kanunu’nun 40 ve 41. maddelerinin uygulanacağı öngörülmüştür. Bu maddeye yollama yapılan Gelir Vergisi Kanunu’nun 41. maddesinde teşebbüs sahibi ile eşinin veya çocuklarının işletmeden çektikleri paralar veya aynen aldıkları sair değerlerin emsal bedeli ile değerlenerek teşebbüs sahibinin çektiklerine ilave olunacağı belirtilmiştir. Bu maddede sözü geçen emsal bedelin ne olduğu ve nasıl tespit edileceği, 213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nun 267. maddesinde açıklanmıştır. Vergi Usul Kanunu’nun 267. maddesinde emsal bedel ’gerçek bedeli olmayan veya bilinmeyen veyahut doğru olarak tespit edilmeyen bir malın, değerleme gününde satılması halinde emsaline nazaran haiz olacağı değer olarak tanımlanmış ve bu şekilde tanımı yapılan emsal bedelin ortalama fiyat esası, maliyet bedeli esası ve takdir esası usulleri dikkate alınmak suretiyle belirleneceği açıklanmıştır. Ortalama fiyat esası öncelikle uygulanması gereken usul olarak maddede yeralmış, bu usulün uygulanma olanağının bulunmaması halinde emsal bedeli belli edilecek değerin maliyetinin bilinmesi ve çıkarılmasının mümkün olması durumunda mükelleflerce bu maliyet bedeline toplam satışlar için % 5, perakende satışlar için % 10 ilave edilerek emsal bedelinin belirleneceği hükme bağlanmıştır. Buna göre ortalama fiyat esasının uygulanma olanağının bulunmadığı ve işletmeden çekilen değerin maliyet bedelinin bilinmesi ve çıkarılmasının mümkün olması durumunda artık mükelleflerce başka bir işe gidilmeksizin maliyet bedeline maddede belirtilen oranlar ilave edilmek suretiyle emsal bedeli belirlenecektir. Maddede yazılı ilk iki esasa göre emsal bedelin belirlenememesi sözkonusu olduğunda maddede sayılan üçüncü yöntem olan takdir esası uygulanacaktır. Maliyet bedeline göre emsal bedelin belirlenmesi sırasında bazı hususlara dikkat etmek gerekmektedir. Bunların en önemlisi mükellefçe belirlenen maliyet bedelinin gerçek duruma ve yasal kayıtlara uygunluğunun tespit edilmesidir. Amaç, değerlemeye konu kıymetin değerleme gününde satılması halinde emsaline nazaran haiz olacağı değeri saptamak ve bu şekilde vergilemenin gerçek ve gerçeğe en yakın miktarlar üzerinden yapılmasını sağlamak olduğuna göre, mükelleflerce belirlenen maliyet bedelinin doğru olup olmadığının araştırılması zorunludur. Yapılan araştırma sonunda mükelleflerce maliyet bedelinin gerçek değerler doğrultusunda tespit edilemediğinin belirlenmesi halinde, gerçek maliyetin tespiti yoluna gidilebilir. Gerçek maliyetin belirlenememesi durumu sözkonusu olur ise emsal bedeli takdir esasına göre saptamak mümkündür. Olayda, ortaklar tarafından ihtirazi kayıt konulmadan imzalanan, inceleme raporu eki tutanağın incelenmesinden, 1991 yılından önce tamamlanan binadaki bağımsız bölümlerin işletmeden çekilmesi sırasında, satış değerinin tespitinde özellikle bir çalışma yapmadıkları, götürü bir tespit yaptıkları, başlangıçta inşaat maliyetleri kayıtlara eksiksiz yansıtılmasına rağmen daha sonra cari yıl fiyatlarıyla yaptıkları giderleri maliyet unsuru olarak kayıtlarına yansıtmadıklarını ifade ettikleri anlaşılmaktadır. Davacı tarafından, götürü bir şekilde tespit edilen satış bedelinin, maliyet bedeli esasına göre emsaline nazaran gerçeğe yakın bir değer olduğunun tespiti, sözkonusu bağımsız bölümler 1991 yılından önce tamamlandığı ve 1995 yılında işletmeden çekildiğinden ayrıca bazı maliyet unsurlarının kayıtlara yansıtılmadığı ifade edildiğinden mümkün olmamaktadır. Kaldı ki, inceleme elemanınca takdir esasına göre emsal bedel tespit edilirken kayıtlara intikal ettirilmeyen maliyet tutarları, matrah farkı hesaplanırken dikkate alınmıştır. Ayrıca 1995 yılında üçüncü şahıslara satılan bağımsız bölümler daire iken işletmeden çekilen bağımsız bölümler dükkan olup m2 büyüklüğünü, mahal ve özellikler itibariyle işletmeden çekilen bağımsız bölümlerden farklı niteliklere sahip olduğu gözönüne alınmalıdır. Bu durumda, bütün bu hususlar dikkate alınıp, İnşaat Sanatkârları Odası üyelerinin mahallinde yaptığı incelemeler esas alınarak, takdir komisyonunca belirlenen emsal satış bedelinin yerinde olup olmadığı yönünde inceleme yapılmak suretiyle yeniden karar verilmesi gerektiğinden mahkemece, tarhiyatın kaldırılmasında isabet görülmemiştir. Açıklanan nedenlerle, vergi dairesi müdürlüğünün temyiz isteminin kabulüyle (...) Vergi Mahkemesinin kararının bozulmasına oybirliğiyle karar verildi.
|
|