Danıştay Dördüncü Daire

Doğal afet gibi kişilerin iradeleri ile değiştiremeyecekleri veya önleyemeyecekleri durumlarda, mücbir sebep halinin gözönünde bulundurulması ve mücbir sebebin ortadan kalkmasından sonraki makul sürede açılan davaların esasinin incelenerek karara bağlanması gerekmektedir. İstemin Özeti: 1994 yılında müstahsilden yaptığı zirai ürün alımları için vergi tevkifatı yapmadığı, bu alımları gerçeği yansıtmayan faturalarla belgelediği belirtilerek düzenlenen inceleme raporuna göre davacı adına gelir (stopaj) vergisi salınmış, kaçakçılık cezası kesilmiştir. Vergi Mahkemesi kararıyla; dosyanın incelenmesinden, vergi ve ceza ihbarnamesinin 10.9.1995 tarihinde tebliğ edilmesine karşın otuz günlük dava açma süresi geçirildikten sonra 18.10.1995 tarihinde verilen dilekçe ile dava açıldığının anlaşıldığı, idari Yargılama Usulü Kanununda deprem ve benzeri afetler nedeniyle dava açma süresinin duracağına ilişkin bir hüküm bulunmadığı, bu durumda 30.9.1995 tarihinde ...'daki depremin dava açma süresini durdurmayacağı gerekçesiyle davanın süreaşımı yönünden reddine karar vermiştir. Davacı vekili, deprem gibi olağanüstü bir durumda Vergi Usul Kanununda öngörülen mücbir sebeplerin dikkate alınarak dava açma süresinin durduğunun kabulü gerektiğini ileri sürerek kararın bozulmasını istemektedir. Karar: Uyuşmazlık, davacı adına salınan gelir (stopaj) vergisi ile kesilen kaçakçılık cezasının kaldırılması istemiyle açılan davayı süre aşımı nedeniyle reddeden mahkeme kararının temyizine ilişkin bulunmaktadır. ...'da ikamet eden davacının vergi ve ceza ihbarnamesini 11.9.1995 tarihinde tebellüğ ettiği, 11,10.1995 günü açılması gereken davanın 18.10.1995 günü açıldığı, anlaşılmaktadır. Davacı 1.10.1995 günü...'da meydana gelen deprem nedeniyle davanın süresinde açılmadığım, mücbir sebebe rağmen davanın süreaşımı noktasından reddinde isabet bulunmadığını iddia etmektedir. idari davalarda dava açma süresi, idari eylem ve işlemlerin süratle istikrarım sağlamak için kamu yararı amacıyla öngörülmüş ve kanunlarda yer almıştır. Kanunda her yönüyle ve kesin olarak belirtilen dava açma süresinin, ancak kanunda gösterilen hallerde duracağı, kesileceği veya uzayabileceği kabul edilmektedir. Bu husus, Danıştay'ın 8.12.1944 günlü ve E: 19411, K: 1944138 sayılı içtihadı Birleştirme Kararında, 'Kanunun tayin ettiği müddetleri kıyas ve istidlal yolu ile ve hakimin içtihatları ile tezyid ve tenkise imkan olamayacağı ve bu kabil müddetlerin kafi ve tadili hususunun ancak kanunun müsaadesine mütevakkuf bulunduğu hukuken kabul edilmiş bir kaidedir. Kanunda gösterilen müstesna hallerden başka hakimin kanunen tayin edilen müddetleri tezyid ve tenkis edeme yeceği' denilmek suretiyle ifade edilmiştir. Bununla beraber Danıştay'ın, kanunda öngörülmemiş olmasına rağmen, çok ağır maddi ve hukuki engellerin varlığı halinde, dava süresinin uzayacağım veya işlemeyeceğini kabul suretiyle, kanunda öngörülen süreden sonra açılmış davaların esası hakkında kararlar verdiği de görülmektedir. Sürenin son gününün rastladığı 27 Mayıs 1960 günü yapılan devrim harekatı nedeniyle resmi daireler kapalı olduğundan, ertesi gün yapılan başvurunun süresinde olduğunu kabul eden beşinci dairesinin 7.3.1961 günlü ve E: 1960/947, K: 1961/608 sayılı kararı ile 'görülen lüzum üzerine' yapılan emeklilik işlemlerinde yargı mercilerine başvurmayı engelleyen 5434 sayılı Emekli Sandığı Kanununun 39. maddesinin b bendinin Anayasa Mahkemesince iptali üzerine bu bende göre tesis edilmiş emeklilik işlemleri hakkında, bu karar üzerine, ancak kanunda öngörülen süreden sonra açılan davaların esasinin incelenebileceğini öngören yine beşinci dairesinin vermiş olduğu kararı bu görüşün örneklerini tekil etmektedir. Bayram öncesi ve sonralarında memurlara topluca verilen idari izinlerin, kamuoyuna resmi tatil gibi intikal ettirilmesinin ilgililerin süre hesabında yanılmalarına neden olduğu gerekçesiyle resmi tatilden hemen sonra açılan dava m n süresinde olduğunu kabul eden Dördüncü Dairenin kararı da bu konuya yeni bir örnek olarak gösterilebilir. Danıştay kararlarında, kanunlarda belirtilmediği halde, hukuki ve fiili engellerin dava süresini uzatan veya işlemesin! durduran sebepler olarak kabul edilmesiyle, 'mücbir sebeplerin dava açma süresinin işlemesini etkileyeceği görüşü kuvvet kazanmaktadır. Özellikle doğal afet gibi, kişilerin iradeleriyle değiştiremeyecekleri veya önleyemeyecekleri durumlarda mücbir sebep halinin nazara alınmayarak dava açma süresinin işlediğini kabul etmenin haklı bir nedeni olamaz. Davacının ikamet etmekte bulunduğu ...'da 1.10.1995 günü saat 17,57'de Richter ölçeğine göre, 5.9 şiddetinde bir deprem olduğu, sarsıntıların bu tarihten 15 gün kadar önce başlayıp depremden sonra da bir süre devam ettiği bilinmektedir. Depremin ölüm ve yaralanmalara neden olduğu çok sayıda binanın yıkıldığı, kalanının da oturulamaz hale geldiği, halkın uzun süre çadırlarda yaşamak zorunda kaldığı, basında yeralan haberlerden görülmektedir. Depremden sonra yörede yaşayanların tamamına yakınının can derdine düştüğü ve yaşam savaşı verdikleri, kişilerin normal zamanlarda yapabildikleri işlerin hiçbirini yapamayacak bir ortamda bulundukları anlaşılmaktadır. Bu şartlar altında, normal süresinden 7 gün sonra açılan davanın, mücbir sebebin ortadan kalkmasından sonra makul sürede yargı yerine başvurulduğu gözönünde tutularak, esası incelenerek sonuçlandırılmak yerine süreaşımı noktasından reddedilmesinde isabet görülmemiştir. Bu nedenle Vergi Mahkemesi kararının bozulmasına oybirliğiyle karar ve rildi.