T.C.

DANIŞTAY

VERGİ DAVA DAİRELERİ GENEL KURULU

o KAMUYA YARARLI DERNEK İŞLETMESİ

o İSTİSNALAR (Kamuya Yararlı Derneklere Ait İşletmeler - Kar Amacı Güden Dernek İşletmeleri)

o KAMUYA YARARLI DERNEK İŞLETMESİ (Yasayla Kamuya Yararlı Dernek Olarak Sayılma - Kurumlar Vergisi Muafiyeti)

o İSTİSNALAR (Kamuya Yararlı Dernek ve Vakıf İşletmesi - Kurumlar Vergisi Muafiyeti - Dernek ve Vakfa Yasayla Kamuya Yararlı Ünvanının Verilmesi)

o VAKIF VE DERNEKLERE AİT İKTİSADİ KURULUŞLAR (Kurumlar Vergisi Muafiyeti - Dernek ve Vakfın Kamuya Yararlı Ünvanını Yasayla Alması)

o KURUMLAR VERGİSİ MUAFİYETİ (Yasayla Kamuya Yararlı Dernek ve Vakıf Statüsünün Verilmesi - İktisadi Amaç Güden Diğer Vakıf ve Dernekler)

o DERNEK VE VAKIFLARA AİT İKTİSADİ İŞLETMELER (Kazanç Amacı Güdülmesi - Kurumlar Vergisine Tabiilik)

Özet : Dernek ve vakıflara ait iktisadi işletmeler kazanç gayesi güdüyorlar ise kurumlar vergisine tabidir, ancak yasayla kamuya yararlı sayılan dernek ve vakıfların işletmeleri bu genel düzenlemeden ayrık tutulmuş olduğu hakkında.

İstemin Özeti: Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu 1987 yılına ait kurumlar vergisi beyannamesini, triptik işletmesi gelirlerinin vergiye tabi olmadığı görüşüyle ihtirazi kayıtla vermiştir.

İhtirazi kayıt kabul edilmeyerek tahakkuk ettirilen vergiye karşı açılan davayı inceleyen İstanbul 9. Vergi Mahkemesi 12.9.1988 günlü E: 1988/450, K: 1988/849 sayılı kararıyla; Bakanlar Kurulu kararına dayalı olarak kamu yararına faaliyet gösteren kurumun Türkiye'de kayıtlı taşıtların gümrüklerden geçirilmesi için gerekli gümrük geçiş karnelerini vermeye ve Türkiye'ye geçici olarak gelen yabancı taşıtlar için triptik belgesi düzenlemeye yetkili olduğu, bu hizmetler nedeniyle Maliye Bakanlığınca ve kurum tarafından belirlenen ücretin alınması faaliyetlerinin derneğe bağlı bir iktisadi işletme sayılarak vergilendirilmesinde hukuka uygunluk bulunmadığı gerekçesiyle, davayı kabul ederek tahakkuk ettirilen verginin kaldırılmasına karar vermiştir.

Vergi dairesi müdürlüğünün temyiz istemini inceleyen Danıştay Dördüncü Dairesi 16.1.1992 günlü ve E: 1989/131, K: 1992/73 sayılı kararıyla; 5422 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu'nun 4 üncü maddesi karşısında, kurumun tüzüğünde öngörülen amacına uygun faaliyette bulunmuş olmasının faaliyetin ticari ve iktisadi niteliğini ortadan kaldırmayacağı, bu nedenle de faaliyetin iktisadi işletme sayılarak elde edilen gelirin vergilendirilmesinde yasaya aykırılık bulunmadığı gerekçesiyle kararı bozmuştur.

Bozma kararına uymayan İstanbul 9. Vergi mahkemesi 3.12.1992 günlü ve E: 1992/1851, K: 1992/2304 sayılı kararıyla davanın kabulü yolundaki ilk kararında direnmiştir.

Direnme kararı, vergi dairesi müdürlüğü tarafından temyiz edilmiştir.

Savunmanın Özeti: Savunma verilmemiştir.

Danıştay Tetkik Hakimi Dr. A.Ö.'nün Düşüncesi: Danıştay İçtihatları Birleştirme Kurulunun 16.6.1994 günlü ve K: 1994/2 sayılı kararıyla, Türkiye Turing ve Otomobil Kurumunun triptik ve diğer belgeleri vermek suretiyle ücret karşılığı yaptığı hizmetlerin iktisadi işletme sayılması ve elde edilen gelirin kurumlar vergisine tabi tutulması gerektiğine karar verildiğinden, temyiz isteminin kabul edilerek vergi mahkemesi direnme kararının bozulması gerektiği düşünülmektedir.

Danıştay Savcısı N.A.'nın Düşüncesi: Türkiye Turing ve Otomobil Kurumunun 1987 takvim yılında triptik ve buna bağlı diğer belgeleri verme hizmeti karşılığında aldığı bedelin kurumlar vergisine tabi olamayacağından bahisle ihtirazi kayıtla verdiği beyanname üzerinden tahakkuk ettirilen kurumlar vergisini kaldıran vergi mahkemesi kararının Danıştay Dördüncü Dairesince bozulması üzerine, bozma kararına uymayarak ilk kararında ısrar eden vergi mahkemesi kararı vergi dairesi müdürlüğünce temyiz edilmiştir.

5422 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu'nun 4 üncü maddesinin (D) bendinde dernek ve vakıflara ait iktisadi işletmelerin kazançlarının kurumlar vergisine tabi olduğu, 5 inci maddesinde, dernek ve vakıflara ait veya bağlı olup 4 üncü maddede yazılı şartları haiz bulunan işletmelerin dernek ve vakıfların iktisadi işletmeleri olduğu, 4 üncü maddesinde de, devlete, özel idarelere, belediyelere ve diğer kamu idarelerine ve müesseselerine ait ve tabi olup faaliyetleri devamlı bulunan ticari, sınai ve zırai işletmelerin iktisadi kamu müesseseleri olduğu belirtilmiştir.

Madde hükümlerine göre bir iktisadi işletmenin kurumlar vergisine tabi olması için işletmenin dernek ve Vakfa ait veya bağlı olması, faaliyetin devamlı olması, ticari, sınai ve zırai nitelikte olması gerekmektedir.

Anılan kanunda tanımı yapılmayan "iktisadi işletme" Türk Ticaret Kanunu'nun 3 üncü ve 11 inci maddelerinde tanımı yapılan ticari işletme ile eş anlamlı olup, 3 üncü maddede, ticarethane veya fabrika yahut ticari şekilde işletilen diğer bir müesseseyi ilgilendiren işler ticari iş, 11 inci maddesinde de ticarethane veya fabrika ile ticari şekilde işletilen diğer müesseseler ticari işletme sayılmıştır.

Her ne kadar 5422 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin 2 nci bendinde, dernek ve vakıflara ait iktisadi işletmelerin kazanç gayeleri gütmemeleri, faaliyetlerin kanunla tevdi edilmiş bulunması, tüzel kişiliklerinin olmaması, müstakil muhasebeleri ve kendilerine tahsis edilmiş sermayelerinin veya işyerlerinin bulunmaması mükellefiyetlerine tesir etmeyeceği belirtilmiş ise de, öncelikle faaliyetin iktisadi işletme tanımına uygun olup olmadığının tesbiti gerekmektedir.

Uyuşmazlık konusu olayda ise, amacı derneğin tüzüğünde yazılı olan ve kanunların verdiği yetkiye dayanarak teknik bürokratik anlamda triptik ve buna bağlı belge verme şeklinde hizmet yapan kurumun, bu faaliyeti nedeniyle Türk turizmine yaptığı katkılar nazara alındığında, iktisadi bir işletme niteliğinde olduğunun kabulüne olanak bulunmamaktadır.

Bu durumda, kurumun faaliyetleri karşılığında alınan ücretin vergilendirilmesinde isabet görülmediğinden, temyiz isteminin reddi ile vergi mahkemesince tarhiyatın terkini yolunda verilen ısrar kararının onanması gerektiği düşünülmektedir.

Türk Milleti Adına hüküm veren Danıştay Vergi Dava Daireleri Genel Kurulunca, dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü: Türkiye Turing ve Otomobil Kurumunun triptik ve diğer belgeleri vermek suretiyle elde ettiği gelirlerin vergiye tabi olmadığı görüşüyle ihtirazi kayıtla verdiği beyanname üzerinden, 1987 yılına ilişkin olarak tahakkuk ettirilen kurumlar vergisinin; kurumun söz konusu faaliyetleri derneğe bağlı bir iktisadi işletme sayılamayacağından elde edilen gelirlerin vergiye tabi olmadığı gerekçesiyle kaldırılması yolundaki vergi mahkemesi direnme kararı temyiz edilmiştir.

3.4.1995 günlü ve 22247 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 16.6.1994 günlü ve E: 1992/2, K: 1994/2 sayılı Danıştay İçtihatları Birleştirme Kurulu kararında; kamuya yararlı dernek statüsünde bulunan ve ücret karşılığında triptik ve diğer belgeleri düzenleyen ve bu faaliyeti nedeniyle üçüncü kişilerden öz kaynakları dışında gelir sağlayan Türkiye turing ve Otomobil Kurumunun devamlı olan bu faaliyetinin iktisadi işletme sayılması ve elde ettiği gelirin kurumlar vergisine tabi tutulması gerektiği sonucuna varılmış olup, 2575 sayılı Danıştay Kanunu'nun 40 ıncı maddesine göre içtihadı birleştirme kararlarına uyulması zorunlu bulunmaktadır.

Bu nedenle, vergi dairesi müdürlüğünün temyiz isteminin kabulü ile İstanbul 9. Vergi Mahkemesinin 3.12.1992 günlü ve E: 1992/1851, K: 1992/2304 sayılı direnme kararının BOZULMASINA, 14.4.1995 gününde oybirliği ile karar verildi.