T.C.

DANIŞTAY

VERGİ DAVA DAİRELERİ GENEL KURULU

o DÖVİZ TRANSFER HAKKININ DEVRİ (Maktu Damga Vergisi)

o MAKTU DAMGA VERGİSİ (İhracat Bedeli Dövizlerin Transfer Hakkının Devri)

488

Özet : İhracat bedeli dövizlerin transfer hakkının devri nedeniyle düzenlenen kağıtlar nisbi değil, maktu damga vergisine tabi olduğu hakkında.

İstemin Özeti : Türkiye ...... A.Ş. nin T.C. Merkez Bankasında mevcut öncelikli döviz transfer hakkının diğer bir şirket tarafından kullanılmasına müsaadesini bildiren kağıtlar nedeniyle % 05 oranında nisbi olarak salınan damga vergisine karşı açılan davayı; 488 sayılı Damga Vergisi Kanununun 4 üncü maddesi hükmü uyarınca şekli kanunlarda belirtilmemiş olan uyuşmazlık konusu kağıdın mahiyetinin tazammun ettiği hüküm ve manaya göre tesbiti gerektiği, genel anlamda temlik herhangi bir hukuki münasebetten doğan hakların sahibi ve alacaklısı tarafından üçüncü bir şahsa devri olup, muvafakat ise mevcut bir hakkın kullanılmasına rıza gösterilmesi hali olduğu, bu niteliği ile de döviz kullanma hakkının üçüncü şahıslara devrine dair yazılı imzalanmış olan kağıtların temlikname olarak kabulü ve nisbi damga vergisine tabi tutulmasında kanun hükümlerine aykırılık bulunmadığı gerekçesiyle reddederek tarhiyatı onayan .... 2. Vergi Mahkemesinin 5.2.1985 tarih ve E: 1983/117, K:1985/74 sayılı Kararının temyiz başvurusu üzerine, 488 sayılı Damga Vergisi Kanununun 4 üncü maddesinde bir kağıdın tabi olacağı verginin tayini için o kağıdın mahiyetine bakılarak buna göre vergisinin bulunacağı I. sayılı tablonun akitlerle ilgili kağıtlar başlıklı I. numaralı bendinin 1. fıkrasında mukavelenameler, taahhütnameler ve temliknamelerden belli bir parayı ihtiva edenlerin % 05 oranında nisbi, belli bir parayı ihtiva etmeyenlerin ise 150 TL maktu damga vergisine tabi tutulacağının öngörüldüğü temlik mücerret faydalandırıcı bir karaktere sahip olup, temliknamelerin hak devreden tasarrufi muameleler olduğu yükümlü şirketin döviz alım bordrolarında kayıtlı dövizin öncelikle transfer hakkının bir başka şirkete devrini tazammun eden vergisi uyuşmazlık konusu kağıtlarını temlikname olarak kabulü gerektiği, zira devir keyfiyetinden önce yan sanayicilerin veya diğer sanayicilerin sözü edilen muayyen döviz miktarı üzerinde tasarruf etme hakkı bulunmamakta, tasarruf yetkisi ancak transfer hakkının devri ile ortaya çıktığı, ancak sözü edilen kağıtlar ile ayrı kişiye bırakılan şey belli bir meblağ değil, bir hakkın kullanılması imkanı yani mücerret döviz transfer hakkı olduğu, bundan dolayı düzenlenen belgenin belli bir meblağı taşıyan belge olarak kabul edilemeyeceği, bu itibarla uyuşmazlığa konu belgenin maktu damga vergisine terhi tutulması gerekirken içerdiği paranın belirli bulunduğundan bahisle bu miktar üzerinden nisbi damga vergisine tabi tutulmasında yasaya uyarlık bulunmadığı gerekçesiyle Danıştay Yedince Dairesinin 24.6.1987 tarih ve E: 1985/1648, K:1987/1760 sayılı Kararı ile bozulması üzerine "davada uyuşmazlığa konu olan kağıdın temlikname olmayıp, muvafakatname olduğu iddiasına dayandırıldığı ve bu nedenle nisbi vergiye tabi tutulması gerektiği öne sürüldüğü, mahkemece kağıdın temlikname olduğu sonucuna varılarak davanın reddedilmesi üzerine de mükellefin kağıdın muvafakatname sayılması gerektiğini öne sürerek temyiz yoluna başvurduğu bozma kararında "vergisi uyuşmazlık konusu kağıtların temlikname olarak kabul edilmesi gerekmektedir" denilmek suretiyle kağıdın mahiyetinin tayin edilmiş bulunduğu, ancak belli parayı taşımadığı gerekçesi ile nisbi vergiye tabi tutulmayacağı sonucuna varıldığı, dava uyuşmazlığa konu olan kağıdın belli parayı ihtiva etmediği iddiası ile açılmadığı gibi, temyiz dilekçesinde de açıkca muvafakatnamede belirtilen döviz miktarı o miktarda dövizin temlikini ifade etmektedir" denilmek suretiyle kağıdın belli bir parayı kapsadığı kabul edildiği, kaldı ki örneği dosyada bulunan söz konusu kağıtta kullanma hakkı devredilen döviz miktarı açıkça yazılı bulunmadığı, belirtilen dövizin karşı tarafın malvarlığına girmemesi kağıdın belli parayı ihtiva etmediği anlamında düşünülemeyeceği gerekçesiyle ilk kararında ısrar eden .... 2. Vergi Mahkemesinin 5.10.1987 tarih ve E:1987/561, K:1987/539 sayılı Kararının dava muvafakatnamenin nisbi damga vergisine tabi tutulmaması iddiası ile açılmış olup bu haliyle işlemin mahiyetinin yorumu kadar söz konusu belgenin nitelikleri ve maddi şartlarının da nazara alınmasının tabii olduğu, kaldı ki muvafakatname ile herhangi bir mamelek devredilmemekte, belirtilen döviz miktarı o miktarda dövizin temlikini ifade etmemekte olduğu, Mahkemenin dava dilekçesini ters yorumladığı ileri sürülerek bozulması isteminden ibarettir.

Savunmanın Özeti: Bozulması istenilen kararın kanuna uygun olduğu, temyiz isteminin reddi gerektiği yolundadır.

Tetkik Hakimi: Ayla Perktaş

Danıştay Savcısı Gülşen Mutlu'nun Düşüncesi: Davacı kuruluş tarafından ihtirazı kayıtla ödenen damga vergisini onayan Vergi Mahkemesi kararının; Danıştay 7. Dairesinin 24.6.1987 günlü 1760 sayılı kararıyla döviz transfer hakkının kullanılmasının devri sebebiyle düzenlenen kağıtların temlikname olduğu ancak sözü edilen kağıtlar ile ayrı kişiye bırakılan şeyin belli bir meblağ değil, bir hakkın kullanılması imkanı olduğundan belli bir miktarı taşıyan belge olmadığı nedeniyle maktu damga vergisine tabi tutulması gerekirken içerdiği paranın belirli olduğundan bahisle bu miktar üzerinden nisbi damga vergisine tabi tutulmasında yasaya uyarlık bulunmadığı gerekçesiyle bozulması üzerine Vergi Mahkemesince daire kararına uyulmayarak; davanın söz konusu kağıdın belli parayı ihtiva etmediği iddiası ile açılmadığı gibi temyiz dilekçesinde de açıkça "muvafakatnamede belirtilen döviz miktarı, o miktardaki dövizin temlikini ifade etmektedir" denilmek suretiyle kağıdın belli bir parayı kapsadığı kabil edildiği kaldı ki kağıtta kullanma hakkı devredilen döviz miktarı açıkça yazılı bulunduğu, bu dövizin karşı tarafın malvarlığına girmemesi kağıdın belli parayı ihtiva etmediği anlamında düşünülmiyeceği gerekçesiyle verilen ısrar kararının bozulması istenmektedir.

İdari Yargılama Usulü Kanununun 20. maddesine göre Danıştay ile İdare ve Vergi Mahkemelerinin bakmakta olduğu davalara ait her çeşit incelemeyi kendiliklerinden yapacakları hükme bağlanmış olup tarafların iddia ve savunmalarına bağlı kalmaksızın olayın maddi yönünü belirleme konusunda yetkili oldukları gibi olayın hukuki niteliğini belirlemek de yargı yerine aittir.

Uyuşmazlık, davacı şirketin T.C. Merkez Bankası nezdinde kabul edilen öncelikli döviz transfer hakkının bir başka şahsa devri için düzenlenen kağıt belli bir miktarı ihtiva eden temlikname olarak kabul edilerek % 05 oranında damga vergisine tabi tutulmasından kaynaklanmıştır.

Damga Vergisi Kanununun 4. maddesinde bir kağıdın tabi olacağı verginin tayini için o kağıdın mahiyetine bakılacağı ve buna göre tabloda yazılı verginin bulunacağı belirtilmiştir. Olayda ise davacının gerçekleştirdiği ihracat nedeniyle kendisine tanınan hakkın başkasına kullandırılması amacıyla temliki söz konusu olup, bu hakkın devrinin mameleki değeri taraflar açıklamadıkça belli değildir.

Damga Vergisi Kanununun 10. maddesinde nispi vergide kağıtların nev'i ve mahiyetine göre bu kağıtlarda yazılı para, maktu vergide ise kağıtların mahiyetinin esas olacağı kurala bağlanmıştır.

Olayda düzenlenen kağıtta ise, belli bir para söz konusu olmadığına göre Damga Vergisi Kanununa bağlı I sayılı tablonun 1. maddesinin (b) bendi uyarınca maktu olarak vergiye tabi olması gerekmektedir.

Her ne kadar kağıdın üzerinde belli bir döviz miktarı yer almakta ise de, devredileno miktardaki döviz değildir.

Bu nedenle Danıştay 7. Dairesince verilen kararda isabetsizlik bulunmadığından temyiz isteminin kabulüyle mahkeme kararının bozulması gerekeceği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA

Hüküm veren Danıştay Vergi Dava Daireleri Genel Kurulunca 26.2.1988 tarihli toplantıda duruşma yapılmasına gerek olmadığına karar verildiğinden, Tetkik Hakimi Ayla Perktaş'ın açıklamaları dinlenildikten ve düşüncesi alındıktan sonra işin gereği görüşüldü.

Uyuşmazlık; 10.8.1980 gün ve 17074 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Transit Ticaret Yönetmeliğinin 18 inci maddesi hükmü ile Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında 17 sayılı Karara ilişkin seri II No: 5/4, 5/5, 5/6 sayılı tebliğ hükümlerine göre ihracatçılar tarafından ihracat bedeli dövizlerin transfer hakkının kullanılmasının yan sanayiciler ve diğer sanayicilere devri sebebiyle düzenlenen kağıtların maktu mu yoksa nisbi oranda mı damga vergisine tabi olacağı hususuna ilişkin bulunmaktadır.

488 sayılı Damga Vergisi Kanununun 4 üncü maddesinde bir kağıdın tabi olacağı verginin tayini için o kağıdın mahiyetine bakılarak buna göre vergisinin bulunacağı, aynı yasaya ekli I sayılı tablonun "Akitlerle ilgili kağıtlar" başlıklı I inci bölümünün 1 inci fıkrasında ise "mukavelenameler, taahhütnameler ve temliknamelerden" belli bir parayı ihtiva edenlerin % 05 oranında nisbi, belli bir parayı ihtiva etmeyenlerin ise 150.- lira maktu damga vergisine tabi tutulacağı belirtilmiştir.

Temlik mecerret faydalandırıcı bir karaktere sahip olup, "temliknameler" hak devreden tasarrufi muamelelerdir. Bu haliyle döviz alım bordrolarında kayıtlı dövizin öncelikle transfer hakkının bir başka şirkete devrini içeren kağıdın temlikname olarak kabul edilmesi gerekmektedir. Zira devir keyfiyetinden önce yan sanayicilerin veya diğer sanayicilerin sözü edilen muayyen döviz miktarı üzerinde tasarruf etme hakkı bulunmamakta, tasarruf yetkisi ancak transfer hakkının devri ile ortaya çıkmaktadır. Ancak sözü edilen kağıtlar ile ayrı kişiye bırakılan şey belli bir meblağ değil, bir hakkın kullanılması imkanıdır. Yani mücerret döviz transfer hakkıdır. Bundan dolayı düzenlenen belgeyi belli bir meblağı taşıyan belge olarak kabul etmek mümkün değildir.

Bu itibarla, uyuşmazlığa konu belgenin maktu damga vergisine tabi tutulması gerekirken, içerdiği paranın belirli bulunduğundan bahisle bu miktar üzerinden nisbi damga vergisine tabi tutulmasında yasaya uyarlık görülmemiştir.

Açıklanan nedenlerle temyiz isteminin kısmen kabulü ile yukarıda belirtilen esaslar doğrultusunda yeniden karar verilmek üzere, nisbi olarak tahakkuk ettirilen damga vergisini onayan .... 2. Vergi Mahkemesinin 5.10.1987 tarih ve E:1987/561, K:1987/539 sayılı Kararının bozulmasına, bozma kararı üzerine mahkemece yeniden verilecek kararla birlikte yargılama giderleri de hüküm altına alınacağından, bu hususta ayrıca hüküm tesisine gerek bulunmadığına 6.5.1988 tarihinde oyçokluğuyla karar verildi.

KARŞI OY

X- İleri sürülen iddialar, temyize konu kararın dayandığı hukuki gerekçe ve nedenler karşısında bozulmasını sağlayacak durumda bulunmadığından istemin reddi ile mahkeme kararının onanması gerekeceğinden, aksi yolda verilen bozma kararına katılmıyoruz.

XX- Gerçekleştirdiği ihracat sebebiyle öncelikli döviz transfer hakkına sahip olan mükellef davacı kurumun "öncelikli döviz transfer hakkını" başka bir Kuruma devrini mutazammın belge, bir temlikname olarak kabul edilemez.

Döviz hukukumuzda, elde edilen döviz kural olarak devlete aittir. Döviz üzerinde nakden ve hesaben fiili tasarruf imkanı veren özel durumlar dışında döviz kazandırıcı işlemler sebebi ile ihracatçılara tanınan çeşitli hakların kullanılması dövize tasarruf ve bunun sonucu olarak da dövizin temliki kabul edilemez.

Bu sebeplerle ortada vergi doğuran bir işem bulunmadığından, bozma kararına sonuç olarak katılıyorum.