Danıştay Dördüncü Daire

1. Re'sen tarha ilişkin koşulların gerçekleşmesi nedeniyle idareye matrah takdir etme yetkisi verilmesi, idarece keyfi bir şekilde belirlenen bir tutarın dönem matrahı olarak takdir edilebileceği anlamına gelmez. 2. Re'sen takdir sırasında mükelleflerce daha önce beyan edilmiş bir matrah varsa, bunun üzerindeki bir tutarın dönem matrahı olarak belirlenebilmesi için beyan edilenden daha fazla gelir elde edildiğine ilişkin kanıtların idarece gösterilmesi gerekir. 1981 takvim yılma ilişkin gelir vergisi beyannamesini yasal ve ek süre geçtikten sonra veren Yükümlü adına re'sen takdir yoluyla salınan gelir vergisi ve mali denge vergisi ile kesilen ağır kusur cezasını onayan Vergi Mahkemesi Kararı yükümlü tarafından temyiz edilmiştir. Vergi Usul Kanunu'nun 30. maddesinde, vergi beyannamesinin kanuni sürenin sonundan başlayarak 15 gün geçtiği halde verilmemiş olması halinde, vergi matrahının tamamen veya kısmen defter, kayıt ve belgelere veya kanuni ölçülere dayanılarak saptanmasına olanak bulunmadığının kabulü gerektiği ve böyle bir durumda dönem matrahının re'sen takdir edileceğinin belirtilmiş bulunması nedeniyle gelir vergisi beyannamesini yasal ve ek süre geçtikten sonra verdiği sabit olan yükümlünün ticari faaliyetine ilişkin dönem matrahının takdiri için takdir komisyonuna başvurulmasında isabetsizlik bulunmamaktadır. Ancak, re'sen takdir yoluyla vergilemeye ilişkin koşulların gerçekleşmesi nedeniyle matrah takdiri yetkisinin idareye verilmesi, idarece keyfi olarak belirlenen bir tutarın dönem matrahı olarak takdir edilebileceği ve bu tutar üzerinden tarhiyat yapılabileceği anlamım taşımaz. Aksi halde bunun 'hukuka bağlı idare' anlayışına ters düşeceği ve temel anayasal esaslara aykırı olacağı açıktır. Bu itibarla, Vergi Usul Kanunu'nun 30. maddesinde belirtilen durumlardan birinin mevcut olması nedeniyle idarece vergi matrahının re'sen belirlenmesi sırasında yükümlülerce evvelce beyan edilmiş bir matrah varsa, bunun üzerindeki bir tutarın dönem matrahı olarak belirlenebilmesi için, beyan edilenden daha fazla gelir elde edildiğine ilişkin kanıtların idarece gösterilmesi gerekir. Nitekim takdir komisyonu kararlarında bulunması gerekli hususları düzenleyen Vergi Usul Kanunu'nun 31. maddesinin 8. bendinde, takdirin dayanağı ve takdir hakkındaki açıklamaların sözü edilen kararlarda yer almaşı gerektiğine değinilmek suretiyle re'sen vergi tarhı sırasında keyfiliğin söz konuşu olamayacağı açıkça vurgulanmıştır. Bu nedenle idarece re'sen takdir yoluyla, ödenen veya ödenmesi gereken verginin doğruluğu araştırılırken, tarhı öngörülen vergiye ilişkin matrah veya matrah farkının gerçek veya gerçeğe en, yakın miktarının saptanması gerekir. Başka bir anlatımla, Gelir Vergisi Kanunu'nun 1 ve 2. maddelerinde değinildiği üzere anılan yasanın temel ilkelerinden birinin 'gerçek ve safi gelirin vergilendirilmesi' olması nedeniyle, elde edilmeyen veya elde edildiği ileri sürülmesine karşın elde edildiği kanıtlanamayan kazanç ve iratların gelir vergisinin konusunu oluşturmasına olanak bulunmamaktadır. Yapılan tüm açıklamalar dikkate alınarak uyuşmazlık konuşu olayın incelenmesi neticesinde idarece yapılan tarhiyat usul ve yasaya uygun olmadığı sonucuna varılmaktadır. Zira, tarhiyatın dayanağı olan takdir komisyonu kararında, yükümlünün beyan ettiğinden daha fazla kazanç elde ettiğine dair hiçbir somut kanıt gösterilmemiş ve sadece genel ifadeler kullanılarak matrah takdiri yoluna gidilmiştir. Bu durumda, uyuşmazlık konuşu tarhiyatın yukarıda açıklanan hukuki esaslara aykırı olduğu ve dayanaktan yoksun bulunduğu açık iken, yükümlüden ihtilaflı döneme ilişkin olmayan defter ve belgelerim mahkemeye ibraz etmesinin istenmesine ilişkin ara kararı gereğinin yerine getirilmemiş olmasına dayanılarak tarhiyatın onanmasına hükmedilmesi usul ve yasaya uygun görülmemiştir. Açıklanan nedenlerle, Vergi Mahkemesi kararının bozularak tarhiyatın terkinine, oybirliğiyle karar verildi.