Danıştay Dördüncü Daire

Gayrimenkulun satışı tapu dışı mukavele ile yapılmışsa vergiyi doğuran olayın akdin yapıldığı yılda doğduğunun kabulü gerekir. 213 sayılı Vergi Usul Kanununun 19. maddesinde; Vergi alacağı vergi kanunlarının vergiyi bağladıkları olayın vukuu veya hukuki durumun tekemmülü ile doğar denilmektedir. Olayda çözümlenmesi gereken husus da taksitle yapılan arsa (gayrimenkul) satışlarında vergiyi doğuran olayın ne zaman meydana geldiğinin tespitinden ibarettir. Borçlar Kanununun 182. maddesinde umumi olarak satım akdi satım bir akittir ki onunla satıcı satılan malı alıcının iltizam ettiği semen mukabilinde alıcıya teslim ve mülkiyeti ona nakleylemek borcunu tahammül eder denilmektedir. Açıkça görüldüğü gibi tanım, satıcının malı teslim borcu ile alıcının mal bedelini ödeme borcu üzerine kurulmuş bulunmaktadır. Her ne kadar gayrimenkul satışının ve satış vaadinin muteber olabilmesi için resmi senede raptedilmesi Borçlar Kanununun 213. maddesinde şart koşulmakta ise de, bu tamamıyla bir şekil meselesi olup, muamelenin özüne tesir etmemekte, sadece taraflar arasındaki ihtilafların hallinde ve üçüncü şahısların haklarının korunması bakımından bir delil sistemi getirilmiş bulunmaktadır. Zira hukuki yönden bütün sakıncaları göze alındığında resmi şekil şartına riayet etmeden ve tescil muamelesi yaptırılmadan bir gayrimenkul iktisap edilebileceği gibi tapuda kayıtlı olmayan gayrımenkullerin satıldığı da bir gerçektir. Bu durumda vergiyi doğuran; olayı tescil muamelesine bağlama olanağı yoktur. Bu nedenle esas olan iktisadi tasarruf hakkının devridir. Bu hakkın alıcıya devredildiği anda satım akdinin özü olan teslim borcu yerine getirilmiş bulunduğundan alıcının semeni isteme hakkı doğmakta ve dolayısıyla vergiyi doğuran olay da bu intikalle meydana gelmiş bulunmaktadır. Olayda ise 15.6.1968 tarihli adi mukavele uyarınca gayrımenkullerin müteahhide 1968 takvim yılı içinde devredildiği ve alıcının da aynı yılda arsa üzerinde inşaata başladığı ihtilafsız bulunduğundan arsa bedeli olan 900.000 liranın ilgili yılda tahakkuk etmesi nedeniyle 1968 takvim yılı kazancı olarak beyanı gerekmektedir. Bu nedenlerle davanın kabulü ile temyiz komisyonu kararının bozulmasına, tarhiyatın onanmasına, ancak aynı kazancın 1969 ve 1970 yıllarında beyan edilmesi nedeniyle ödenen vergilerin mahsubuna, oybirliğiyle karar verildi.