|
KOOPERATİFLERİN HERHANGİ BİR ŞEKİLDE MUAFİYET ŞARTLARINI İHLAL EDEREK
KURUMLAR VERGİSİ YÜKÜMLÜSÜ OLMALARI HALİNDE, ELDE ETTİKLERİ BAŞKA BİR
GELİR NEDENİYLE KURUMLAR VERGİSİ KANUNUNUN 7/16.MADDESİNDE ÖNGÖRÜLEN
MUAFİYETTEN YARARLANAMAYACAKLARI HK.
Küçük Sanayi Sitesi yapımı için kurulan kooperatifin elde ettiği kira
geliri ile mütaahhitliğini yapan kişiye verdiği borç para sebebiyle
aldığı faizi ve diğer gelirlerin ihtirazi kayıtla beyan olunması üze-
rine 1987 takvim yılı için tahakkuk ettirilen kurumlar vergisine karşı
açılan davayı; dosyada bulunan gelir gider farkı cetvelinden koopera-
tifin 1987 yılında 2.693.750.-lira kira geliri, 43.302.034.-lira faiz
geliri ile 123.872.-lira sair geliri ve 30.842.976.-lira giderinin bu-
lunduğu ve 15.277.769.-lira gelir gider farkını ihtirazi kayıtla beyan
ettiği ve bu matraha göre tarhiyat yapıldığı, davacının ise kira ile
diğer gelirlere karşı bir iddiasının bulunmadığı, kooperatif amacını
gerçekleştirmek için yaptırmakta olduğu işyerlerini daha ucuza malet-
mek ve paranın enflasyon karşısındaki değerini korumak bakımından in-
şaatı yapan müteahhide verdiği paralar için faiz tahakkuk ettirmesinin
muafiyet şartlarını ihlal eder mahiyette bulunmadığı, 1163 sayılı Ka-
nunun 38.maddesine göre ortak dışı işlemlerden elde edilen kazancın
ortaklara dağıtılmasının yasak olduğu, ancak olayda ortaklara dağıtı-
mın söz konusu olmadığı, ayrıca borç paranın üçüncü şahıslara verilme-
yip işi yapan müteahhide verildiğinden ortak dışı muamele olarak kabul
edilemiyeceğinden faiz gelirinin vergiye tabi tutulamıyacağı gerekçesi
ile kabul ederek tarhiyatın 2.817.622.-lira matraha göre tadiline ka-
rar veren Aydın Vergi Mahkemesinin 28.12.1988 gün ve 1988/1143 sayılı
kararına karşı yapılan temyiz isteminin reddi ile kararın onanmasına
karar veren Danıştay Üçüncü Dairesinin 27.2.1991 gün ve E:1989/3754,
K:1991/668 sayılı kararının düzeltilmesi isteğidir.
Kararın düzeltilmesi istemine ilişkin dilekçede ileri sürülen sebep-
ler, 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanununun 54.maddesinin 1/c
bendi hükmüne uygun bulunduğundan düzeltme isteğinin kabulü ile Danış-
tay Üçüncü Dairesinin 27.2.1991 gün ve E:1991/3754, K:1991/668 sayılı
kararı ortadan kaldırıldıktan sonra dosya yeniden incelendi:
Kurumlar Vergisi Kanununun "Muaflıklar" başlıklı 7.maddesinin, 2362
sayılı Kanunun 5.maddesiyle değişen 16.bendinde; esas mukavelelerinde
sermaye üzerinden kazanç dağıtılmaması, idare meclisi başkan ve üyele-
rine kazanç üzerinden hisse verilmemesi, ihtiyat akçelerinin ortaklara
dağıtılmaması ve münhasıran ortaklar ile iş görülmesine dair hükümler
şartı ile Kooperatiflerin kurumlar vergisinden muaf oldukları, esas
mukavelelerinde bu şartlar mevcut olmakla birlikte fiilen anılan kayıt
ve şartlara uymayan kooperatiflerin muafiyetten yararlanamayacakları
öngörülmüş bulunduğundan, maddede sayılan koşullardan herhangi birinin
kaybedilmiş olmasının kurumun muafiyetten faydalanmasına engel teşkil
edeceği açıktır.
Kurumlar Vergisi muafiyetinden yararlanabilmek için öngörülen şartlar,
esas olarak ticari amaç güden teşekküllerin vergi dışı kalmasını önle-
yerek rekabet eşitliğini sağlamak amacıyla getirilmiştir.
Öte yandan kooperatifler, ortaklarının belirli ekonomik menfaatlerinin
sağlanıp, korunması amacını taşıdıklarından, faaliyetlerinin kural
olarak sadece ortaklarla sınırlı olması gerekir.
Ortak dışı işlemler yoluyla kar elde edilmesi, bu karlar dağıtılmasa
bile kooperatifin mali bünyesini güçlendirip ortaklara dolaylı yönden
fayda sağlayarak rekabet eşitliğini bozduğundan, Kurumlar Vergisi mua-
fiyetinden yararlanmayı engellemektedir.
Münhasıran ortaklarla iş görme veya ortak dışı işlem kavramı konusunda
Kurumlar Vergisi Kanunu ve Kooperatifler Kanununda bir açıklık bulun-
mamakla birlikte, kooperatifin ana sözleşmesinde belirtilen faaliyet
konusu diğer bir deyimle amacı içinde kalan ve ortaklar ile yapılan
veya bu tür muamelelerden doğan veya bunların gereği olan işlemler,
ortak içi işlemler, kooperatifin faaliyet konusu içinde olmakla bir-
likte ortaklarla yapılmayan işlemler ile kooperatifin amacına uygun
olmayan işlemler ise, ortak dışı işlemler olarak tanımlanabilir.
Dosyanın incelenmesinden, faiz karşılığı borç para veren davacı koope-
ratifin, ayrıca kira ve diğer gelirlerinin bulunduğu anlaşılmış olup,
her ne kadar muafiyet şartlarına sahip bir kooperatifin, amacını ger-
çekleştirmek için yaptırmakta olduğu işyerlerini daha ucuza maletmek
ve tamamlamak üzere inşaatı yapan müteahhide verilen paralar karşılı-
ğında elde ettiği faiz gelirinin ortak dışı bir işlem olarak nitelen-
dirilmesi mümkün değil ise de, olaylda kooperatifin, sahibi bulunduğu
gayrimenkulleri ortak dışındaki şahıslara kiraya vererek elde ettiği
bu gelir sebebiyle nuafiyet şartlarını ihlal ettiği ve kurumlar vergi-
si yükümlüsü haline geldiğinden elde ettiği faiz geliri yönünden de
Kurumlar Vergisi Kanununun 7/16 maddesinde öngörülen muafiyetten ya-
rarlanamaz.
Bu durumda Vergi Mahkemesince, Kooperatifin, diğer gelirleri sebebiyle
muafiyet şartlarını kaybettiği hususu dikkate alınmaksızın sadece, fa-
iz gelirinin ortakdışı işlem sayılamıyacağı gerekçesiyle tarhiyatın
tadili yolunda verilen kararda hukuka uygunluk görülmemiştir.
Açıklanan nedenlerle temyiz isteminin kabulü ile Vergi Mahkemesinin
28.12.1988 gün ve E:1988/388, K:1988/1143 sayılı kararının yeniden ka-
rar verilmek üzere bozulmasına karar verildi.
ŞT/ES
|