|
YANSITMALI BİR VERGİ OLAN DAHİLDE ALINAN İSTİHSAL VERGİSİNİN, MÜKELLE-
Fİ MÜSTAHSİL İSE DE VERGİNİN YANSITILABİRLİK ÖZELLİĞİ NEDENİYLE VERGİ
YÜKÜ, MÜSTAHSİL ÜZERİNDE DEĞİL, BU ÜRÜNLERİ SATIN ALANLAR ÜZERİNDE
KALDIĞI CİHETLE SATIN ALANLAR ÜZERİNDE KALDIĞI SABİT OLAN VERGİLERİN
KANUNİ DAYANAĞI OLMADIĞI TAKDİRDE MÜKELLEF OLMAYAN İLGİLİ KİŞİLEREDE
DÜZELTME YOLU İLE İADESİNİN MÜMKÜN OLDUĞU HK.
Uyuşmazlık; 20.4.1984 gün ve 18378 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan
84/7928 sayılı kararla gümrük ve istihsal vergisinden muaf tutulan or-
man ürünü yuvarlak ağaçların, anılan kararın yürürlüğe girdiği tarih-
ten sonra Devlet Orman İşletmesince imal ve teslimi nedeniyle tahsil
edilerek vergi dairesine yatırılan istihsal vergisinin, düzeltme yoluy
la iadesinden sonra, Maliye ve Gümrük Bakanlığı yazısına istinaden ku-
sur cezalı olarak istenmesi üzerine açılan davayı kısmen kabul ederek
vergi aslını onanması yolunda karar veren ... Vergi Mahkemesi kararı-
nın bozulması isteminden ibarettir.
6802 sayılı Gider Vergileri Kanununun "Mevzu, şumul, vergiyi doğuran
olay, nispet" başlıklı 1.maddesinde; Bu kanuna bağlı I, II, III numa-
ralı tablolarda yazılı maddelerden Türkiye'de istihsal ve imal olunan-
ların müstahsil ve amilleri tarafından teslimi ve kendi imalatlarında
sarf edilmesinin bu tablolarda gösterilen nispet ve hadlerde istihsal
vergisine tabi olduğu belirtilmiş olup, aynı yasanın "Dahilde alınan
istihsal vergisinde mükellef" başlıklı 13.maddesinde; Bu kanunun mev-
zuna giren maddelerden dahilde istihsal olunanLarın vergisini bunların
müstahsilleri öder. denilmek suretiyle verginin yükümlüsü tanımlanmış-
tır.
Anılan kanunun 14.maddesinin (g) bendinde ise; matrahın satış bedeli
olduğu açıklanarak, satış bedeli tabirini, teslim edilen maddeler kar-
şılığında her ne adla olursa olsun müşteriden alınan veya müşterinin
borçlandığı para veya diğer değerlerin toplamını ifade ettiği belir-
tilmiştir.
Yukarıda anılan madde hükümlerinden anlaşılacağı gibi dahilde alınan
istihsal vergisi yansıtmalı bir vergidir. Vergi yükümlüsü müstahsil
ise de, verginin yansıtılabilirlik özelliği nedeniyle vergi yükü, ver-
giye tabi mamulü imal ve teslim eden müstahsil üzerinde değil, bu ürün
leri satın alanlar üzerinde kalmaktadır.
Öte yandan; Vergi Usul Kanununun vergi hatalarının düzeltilmesine i-
lişkin hükümleriyle hükümlüler tarafından fuzulen ödenen vergilerin
iadesi, bir başka deyimle vergilendirmeye ilişkin hatalı uygulamalar
nedeniyle yükümlülerin mal varlığında meydana gelen azalmaların gide-
rilmesi öngörülmüştür.
Aksi halde bu vergilerin geri verilmesi suretiyle yükümlüye haksız bir
kazanç sağlama sonucunu doğuracak bir uygulamanın Vergi Usul Kanununun
vergi hatalarının düzeltilmesine ilişkin hükümleriyle öngörülen amaca
ters düşeceği gerçeği ortadadır.
Açıklanan duruma nazaran, üretilen bir malın teslimi sırasında alıcı-
lara yansıtılan vergiler satın alanın mal varlığında geçici ya da dai-
mi bir azalmaya sebebiyet vermekte ise, yani satın alan kimse tarafın-
dan bir başka şahsa satılmaksızın tüketime tabi tutuluyorsa, malların
teslimi sırasında ödenmiş bulunan vergilerin satın alan kimse üzerinde
kalmış olacağı tabiidir. Bu gibi hallerde satın alan kimse tarafından
ödenmiş bulunan vergilerin kanuni dayanağının olmadığı hususu saptana-
biliryor ise, bu ödemeler dolayısıyla ilgilinin mal varlığında kanuna
aykırı şekilde bir azalmanın, bir başka ifadeyle hatalı bir vergilen-
dirmenin mevcudiyetinden söz etmek mümkün olabilecektir.
Yukarıdaki bölümde değinildiği üzere Vergi Usul Kanununun vergilendir-
me hatalarının düzeltilmesine ilişkin hükümleri yansıtılmayan bu kabil
vergilerin düzeltme yoluyla iadesine müsait bulunmaktadır. Bu görüş
doğrultusunda olayda öncelikle ödenmiş bulunan vergilerin yansıtılıp
yansıtılmadığı hususunun tesbiti ile varılacak sonuca göre bir karar
verilmesi zorunlu iken yazılı gerekçe ile Vergi Mahkemesince tesis
olunan kararda isabet görülmemiştir.
Açıklanan nedenlerle, temyiz isteminin kabulü ile yukarıda belirtilen
hususlar doğrultusunda yapılacak bir inceleme sonucuna göre yeniden
karar verilmek üzere temyiz konusu kararın bozulmasına karar verildi.
AYRIŞIK OY:
İhtilaf, orman işletmesinden satınaldığı vergiden muaf tomruklardan
yanlışlıkla kesilen istihsal vergisiniN düzeltme hükümlerine göre müs-
tehlikine iade edilmesinden doğmuştur.
6802 sayılı Gider Vergileri Kanununun "Dahilde alınan istihsal vergi-
sinde mükellef" başlıklı 13.maddesinde "Bu kanunun mevzuuna giren mad-
delerden dahilde istihsal olunanların vergisini bunların müstahsille-
rin ödeyeceği" ve Vergi Usul Kanununun 19.maddesinde de "vergi alacağı
mükellef bakımından vergi borcunu teşkil edeceği" hüküm altına alınmış
tır. Bu hükümler muvacehesinde, ihtilaflı hadisede istihsal vergisini
mükellefi bu vergiyi ödeyen orman idaresi olduğuna vergi idaresinin
yanlışlıkla müstehlik durumundaki davacıya iade ettiği parayı kamu
kudretini kullanarak ihbarname ile değil, borçlar kanununun haksız ik-
tisap hükümlerine göre takibi gerekir. Başka deyimle, vergi idaresinin
istediği vergi borcu olmayıp yanlışlıkla davacıya ödediği paradır.
Onun haksız olarak zenginleşmesine sebebiyet vermiştir.
Bu nedenlerle mahkeme kararının bozulması gerektiği görüşü ile çoğun-
luk kararına karşıyım.
(DAN-DER; SAYI:64-65)
(MT/YÖ)
|