|
2577 SAYILI KANUNUN 20.MADDESİ HÜKMÜ UYARINCA İDARİ YARGIDA RESEN A-
RAŞTIRMA İLKESİ ESAS OLDUĞUNDAN İDARİ YARGI YERLERİNDE GÖRÜLMEKTE OLAN
DAVALARDA BİLGİ VE BELGELERİN GERÇEĞE ULAŞMADA YETERLİ GÖRÜLMEMESİ HA-
LİNDE MAHKEMELERİN HER TÜRLÜ İNCELEMEYİ KENDİLİĞİNDEN YAPMALARI GEREK-
TİĞİ HK.
Gıda maddeleri ticareti ile uğraşan yükümlünün 1988 yılı defter ve
belgelerini incelemeye ibraz etmemesi nedeniyle inceleme elemanınca
ihtilaflı dönemlere ait katma değer vergisi beyannamelerinde beyan e-
dilen katma değer vergisi indirimlerinin kabul edilmemesi sonucu dü-
zenlenen inceleme raporuna dayanılarak, 1988 yılının muhtelif dönemle-
ri için adına kaçakçılık cezalı katma değer vergisi salınmış, mahsup
döneminin geçmiş olması nedeniyle tarh edilmeyen dahili tevkifata ait
olarak kaçakçılık cezası kesilmiştir.
Kaçakçılık cezalı tarhiyata karşı açılan davayı inceleyen ...
Vergi Mahkemesi kararıyla; ibrazı istenen defter ve belgelerin beş yıl
öncesine ait olduğu, defterlerin inceleme elemanına ibraz edilmemesi
213 sayılı Vergi Usul Kanununun 344 üncü maddesi uyarınca gizleme ol-
duğundan ve bu durum resen takdir sebebi sayılacağından, tarh edilen
katma değer vergisinde kanuna aykırılık bulunmadığı, öte yandan defter
ve belgelerin belirlenen sürede ibraz edilmemesinin, bunların sıhhati-
nin kontrolü imkanını ortadan kaldıracağı, yargılama aşamasında bu
defterler üzerinde yapılacak bir incelemede yarar bulunmadığı, bu ne-
denle defter ve belgelerin getirtilmesi ve bilirkişi incelemesi yaptı-
rılmasına gerek görülmediği, 213 sayılı Vergi Usul Kanununun 347 nci
maddesine göre salınan vergilere ağır kusur cezası uygulanması gerek-
tiği, dahili tevkifata ilişkin kaçakçılık cezasının ise Gelir Vergisi
Kanununun 94/B maddesi uyarınca kaldırılmasının uygun olacağı gerekçe-
siyle dava kısmen kabul edilmiştir.
Tarafların temyiz başvurusunu inceleyen Danıştay Dokuzuncu Dai-
resi 1.2.1995 günlü ve 1995/144 sayılı kararıyla; idari yargıda re'sen
araştırma ilkesinin esas olduğu, Danıştay'ın ve mahkemelerin bakmakla
yükümlü oldukları davalarla ilgili dosyalarda mevcut bilgi ve belgele-
rin gerçeğe ulaşmada yeterli olmaması halinde, anılan yerlerce her
türlü inceleme yapılmasının gerek re'sen araştırma ilkesi gerekse İda-
ri Yargılama Usulü Kanununun 20 nci maddesi hükmü uyarınca zorunluluk
arzettiği, gerçeğe ulaşılma doğrultusunda yapılan araştırma ve incele-
menin idarenin yerine geçme olarak düşünülemeyeceği, olayda ihtilaflı
dönem defter ve belgelerinin inceleme elemanına ibraz edilmemesi nede-
niyle re'sen takdir yoluna gidilmesi yerinde ise de, açılan davada söz
konusu defter ve belgeler üzerinde bilirkişi incelemesi yaptırılmak
suretiyle varılacak sonuca göre anlaşmazlık hakkında karar verilmesi
gerekirken bilirkişi incelemesi yaptırılmaksızın davanın kısmen kabu-
lüne karar verilmesinde isabet görülmediği, öte yandan yükümlünün ib-
raz edeceği mal ve hizmet alımlarına ait fatura ve vesikalar, indirim
konusu yaptığı katma değer vergisini karşılamadığı takdirde kusur ce-
zası uygulanması gerektiği, dahili tevkifata ilişkin kaçakçılık ceza-
sının kusur cezasına çevirilmesi gerekirken tamamen kaldırılmasında i-
sabet bulunmadığı gerekçesiyle mahkeme kararını bozmuştur.
Bozma hükmüne katma değer vergisi ve bu vergiye bağlı ceza yö-
nünden uymayan ... Vergi Mahkemesi 26.5.1995 günlü ve 1995/237 sayılı
kararıyla; davacı yıl sonunda işlerinin yoğunluğu nedeniyle defter ve
belgelerini ibraz etmediğini ileri sürmekte ise de, idareden ek süre
istemediği, konunun önemsenmediği ve ileri sürülen sebebin geçerli bir
sebeb olmadığı, defter ve belgelerin ibraz edilmemesinin, defterlere
kaydı yapılan belgelerin sıhhatinin denetimini, sahte fatura ve belge
kullanılıp kullanılmadığını araştırmayı imkansız kıldığı, bu eylemin
213 sayılı Kanunun 30 uncu maddesinde resen takdir nedeni, 344 üncü
maddesinde ise gizleme sayıldığı, Yasanın amacının defter ve belgele-
rin her şartta inceleme elemanına ibrazını sağlamak olduğu, ancak daha
önce idareye zamanında ibraz edilmiş ve incelenmiş defter ve belgele-
rin inceleme sonuçlarına karşı dava açılması halinde mahkemece defter
ve belgeler üzerinde bilirkişi incelemesi yaptırılabileceği, aksi yön-
deki uygulamanın, yükümlülerin bu yoldaki istemlerini savsaklamasına
neden olacağı, bu itibarla zamanında inceleme elemanına geçerli bir
neden olmaksızın ibraz edilmeyen defter ve belgelerin yargı aşamasında
incelenmesinde yarar görülmediği ve bilirkişi incelemesi yaptırılmadı-
ğı, bozma kararında kaçakçılık cezasının kusur cezasına çevrilmesi ge-
rektiği belirtilmiş ise de, olayda davacı katma değer vergisi beyanna-
melerinde gösterdiği indirim ve mahsupları belgelediğini inceleme sı-
rasında ispat edemediğinden, haksız indirim ve mahsup yaparak yersiz
vergi iadesine ve verginin noksan hesaplanmasına neden olduğundan, 213
sayılı Vergi Usul Kanununun 347 nci maddesi uyarınca yükümlü adına a-
ğır kusur cezası kesilmesi gerektiği sonucuna varıldığı gerekçesiyle
ilk kararının katma değer vergisi ve kaçakçılık cezasına ilişkin hük-
münde direnmiştir.
Direnme kararı, yükümlü tarafından temyiz edilmiş ve defter ve
belgelerin yıl sonu faaliyetlerinin yoğun olması nedeniyle ibraz edi-
lemediği, hiçbir şekilde vergi kaçırma kasıtlarının bulunmadığı, emtia
alışlarına ait faturaların kanuni süresi içerisinde defterlere kayde-
dildiği, alışlarının önemli bir bölümünün Devlete ait kurumlardan te-
min edildiği, öte yandan 1988 yılında defter ve belgeleri ile şeker
stokları üzerinde inceleme yapıldığı ve alış faturalarının defterlere
kaydedildiği hususunun vergi dairesi müdürlüğünün bilgisi dahilinde
olduğu, vergi mahkemesince defter ve belgeler üzerinde bilirkişi ince-
lemesi yaptırılmamasında isabet bulunmadığı, olayda vergi ziyaı olma-
dığından cezanın tamamen kaldırılması gerektiği ileri sürülerek kara-
rın bozulması istenmiştir.
Gıda maddeleri ticareti ile uğraşan, defter ve belgelerini in-
celemeye ibraz etmemesi nedeniyle katma değer vergisi beyannamelerinde
beyan edilen indirimleri kabul edilmeyen yükümlü adına inceleme rapo-
runa dayanılarak 1988 yılının muhtelif dönemleri için salınan katma
değer vergisini onayan, kaçakçılık cezasını ağır kusur cezasına çevi-
ren, dahili tevkifata ait olarak kesilen kaçakçılık cezasını ise boz-
maya uyarak kusur cezasına çeviren vergi mahkemesi kararı, ısrar hükmü
yönünden temyiz edilmiştir.
2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanununun 20 nci maddesinde;
Danıştay idare ve vergi mahkemelerinin bakmakta oldukları davalara ait
her çeşit incelemeyi kendiliklerinden yapacakları hükme bağlandığın-
dan, idari yargıda resen araştırma ilkesinin esas olduğu, bu nedenle,
idari yargı yerlerinde görülmekte olan davalarda, bilgi ve belgelerin
gerçeğe ulaşmada yeterli görülmemesi halinde mahkemelerin her türlü
incelemeyi kendiliklerinden yapmaları gerekmektedir. Gerçeğe ulaşma
doğrultusunda yapılan bu tür araştırma ve incelemelerin sonucuna göre
hüküm tesisinin mahkemelerin idarenin yerine geçmesi gibi bir sonuç
doğurması da söz konusu değildir.
Öte yandan 213 sayılı Vergi Usul Kanununun 2365 sayılı Kanunla
değişik 3 üncü maddesinin (B) bendinde de; vergilendirmede vergiyi do-
ğuran olay ve bu olaya ilişkin muamelelerin gerçek mahiyetinin esas
olduğu kabul edilmiştir.
Yukarıda açıklandığı üzere gerek resen araştırma ilkesi, gerek-
se vergilendirmede vergiyi doğuran olayın gerçek mahiyetin esas olması
karşısında vergi mahkemesince defter ve belgelerin istenmesi ve bunlar
üzerinde bilirkişi incelemesi yaptırılmak suretiyle varılacak sonuca
göre karar verilmesi gerekirken böyle bir inceleme yaptırılmaksızın
verilen kararda hukuka uygunluk görülmemiştir.
Yaptırılacak bilirkişi incelemesi sonucunda matrah farkının bu-
lunması halinde, vergi ziyaı nedeniyle salınan vergiye kusur cezası
uygulanması gerektiği göz önüne alınmak suretiyle temyiz isteminin ka-
bulüne, Manisa Vergi Mahkemesinin 26.5.1995 günlü ve 1995/237 sayılı
kararının ısrar hükmü yönünden bozulmasına, karar verildi.
(MT/ES)
|