|
İŞLETMENİN AKTİFİNDE KAYITLI İKEN SATILAN FABRİKA BİNASI VE MÜŞTEMİLA-
TI İLE SABİT TESİSLERİN SATIŞ BEDELİNİN GERÇEĞE EN YAKIN MİKTARIYLA
SAPTANMASI ÖNEM TAŞIDIĞINDAN KREDİ BORCUNA GÜVENCE GÖSTERİLMESİ VE Tİ-
CARİ BİR İŞLETMEYE AYNI SERMAYE OLARAK KONULMASI GİBİ AMAÇLARLA YAPTI-
RILAN DEĞER TESPİTİ SONUCUNDA SAPTANAN KIYMETİN VERGİLENDİRMEYE ESAS
ALINMASINDA TİCARİ VE EKONOMİK GEREKLERE UYGUNLUK GÖRÜLMEDİĞİ HK.
Un fabrikası işletmeciliği yapan kurum, faaliyette bulunduğu fabrika
binasını ve müştemilatını ... gününde ... milyon liraya satmış ve bu
bedel üzerinden fatura düzenlenmiştir. Alıcı, kuracağı şirkete ayni
sermaye olarak koyacağı bu fabrika binasının değerinin tespitini ...
Asliye Hukuk Hakimliğinden istemiş, fabrika binası ve müştemilatına
... milyon lira değer takdir edilmiştir. Davacının satıştan sağlanan
kazancını noksan beyan ettiği görüşüyle inceleme elemanı tarafından
bulunan ... lira matrah farkı üzerinden kaçakçılık cezalı kurumlar
vergisi salınmıştır.
Tarhiyata karşı açılan davayı inceleyen ... Vergi Mahkemesi ...
günlü ve 1996/308 sayılı kararıyla; davacı şirketin un fabrikasını ...
tarihli faturalar karşılığında ... milyon lira bedelle ... isimli şah-
sa sattığı, ... Asliye Hukuk Mahkemesince yaptırılan bilirkişi incele-
mesi sonucu satışa konu fabrika binası, arsa, makina ve tesisat için
... milyon lira değer tespit edildiği, davacının kredi borcu bulunan
Halk Bankası eksperlerince aynı fabrika binası, makina ve teçhizatı
için ... milyon lira değer takdir edildiği, inceleme elemanınca, fab-
rikanın ... milyon liraya satıldığı, şirketin 1991 yılı aktifinde ...
lira maliyetle kayıtlı bulunan fabrika için ... lira amortisman indi-
rildiği ve ... liranın, satış bedelinden düşülmesi sonucu ... lira tu-
tarında kar sağlandığının kabul edildiği, şirketin 1990 ve 1991 yılın-
da beyan ettiği ... lira zararın, söz konusu karla karşılaştırılması
sonucunda ... lira matrah farkı üzerinden cezalı tarhiyat yapıldığının
anlaşıldığı, satışa konu fabrika binası, arsa, makina ve demirbaşın
gerçek satış bedelinin adli yargı yerince yaptırılan bilirkişi incele-
mesi sonucunda tespit edilen bedel olduğunun kabulü gerektiği, öte
yandan alıcı ................ nezdinde karşıt inceleme yapılıp yapıl-
madığının vergi dairesinden sorulması üzerine cevaben alınan yazıdan,
anılan şahıs hakkında kaçakçılığa iştiraki nedeniyle rapor düzenlendi-
ği ve adına kaçakçılık ve özel usulsüzlük cezaları kesildiği, sözü e-
dilen şahsın bu cezalar için idare ile uzlaştığı, bu nedenle satış be-
delinin ... milyon lira değil, ... milyon lira olduğunun kabulü gerek-
tiği, bu durumda, davacı şirket adına yapılan kaçakçılık cezalı kurum-
lar vergisi tarhiyatında yasaya aykırılık bulunmadığı gerekçesiyle da-
vayı reddetmiştir.
Yükümlünün temyiz başvurusunu inceleyen Danıştay Dördüncü Dai-
resi, ... günlü ve 1997/2505 sayılı kararıyla; alıcının adına kesilen
cezaları uzlaşarak ödemiş olmasının, uzlaşma müessesesinin amacı kar-
şısında fabrika satış hasılatının kayıt dışında bırakıldığı anlamına
gelmeyeceği, diğer taraftan Halk Bankası eksperleri tarafından yapılan
değerlendirme ile İpsala Asliye Hukuk Mahkemesi tarafından yaptırılan
bilirkişi incelemesi sonucunda takdir edilen değerin, satışa ilişkin
olarak düzenlenen faturada yazılı bedelin gerçek satış bedelini yan-
sıtmadığını gösterdiği ancak, fabrikanın icra satış değeri ve şirket
kayıtlarında yazılı değeri gözönünde bulundurulduğunda, Asliye Hukuk
Mahkemesince gayrimenkulün bir şirkete ayni sermaye olarak konulabil-
mesi için yaptırılan bilirkişi incelemesi sonucu belirlenen değerin,
gerçek satış bedeli olarak kabul edilmesinin iktisadi ve teknik icap-
lara ve olayın özelliğine aykırı görüldüğü, bu durumda fabrika satış
bedelinin, Vergi Usul Kanununun Mükerrer 298 inci maddesinin verdiği
yetkiye dayanarak Maliye Bakanlığı tarafından her yıl için belirlenen
yeniden değerleme oranları gözönünde bulundurularak anılan maddede ya-
zılı esaslara göre tespiti gerektiği, mücerret Asliye Hukuk Mahkemesi-
nin yaptırdığı bilirkişi incelemesi sonucunun aynen kabul edilmesi ve
buna göre yapılan tarhiyatın onanması yolunda verilen mahkeme kararın-
da isabet görülmediği gerekçesiyle kararı bozmuştur.
Bozma kararına uymayan ... Vergi Mahkemesi ... günlü ve
1997/440 sayılı kararıyla ilk kararında yer alan hukuksal nedenler ve
gerekçeye ek olarak; bilirkişilerin kendi alanlarında uzman olmaları
karşısında yaptıkları tespitlerin gerçeğe en yakın değer olarak kabul
edilmesi gerektiği, nitekim davacı işletmenin zarar beyan ettiği ve
borçlarını ödemekte sıkıntı çektiği halde fabrikayı, 1993 yılında dört
taksitte tahsil edilmek üzere 1991 yılında sattığı ve satıştan hemen
sonra ... lira tutarında borç ödediği dikkate alındığında gerçek satış
bedelinin ... milyon lira olması gerektiği, bu nedenle yapılan tarhi-
yatta yasaya aykırılık bulunmadığı gerekçesiyle ilk kararında diren-
miştir.
Direnme kararı yükümlü şirket tarafından temyiz edilmiş ve tar-
hiyatın yasaya aykırı olduğunu ileri sürerek kararın bozulması isten-
miştir.
Un fabrikası işletmeciliği yapan kurumun, faaliyette bulunduğu
fabrika binası ve müştemilatı ile bazı sabit tesislerin satış değeri-
nin düşük beyan edildiğinden bahisle adına salınan kaçakçılık cezalı
kurumlar vergisine karşı açılan davanın reddi yolundaki ısrar kararı,
yükümlü şirket tarafından temyiz edilmiştir.
5422 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununun 1 inci maddesinde, kurum
kazancının, gelir vergisi mevzuuna giren gelir unsurlarından oluşaca-
ğı, 193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun Mükerrer 80 inci maddesinde,
faaliyetine devam eden ticari bir işletmenin kısmen veya tamamen sa-
tılmasından veya ticari işletmeye dahil amortismana tabi iktisadi kıy-
metlerle, birinci fıkrada yazılı hakların elden çıkarılmasından doğan
kazançların ticari kazanç sayılacağı ve bunlara ticari kazanç hakkın-
daki hükümlerin uygulanacağı kurala bağlanmıştır.
Aktifte kayıtlı iktisadi kıymetlerin elden çıkarılması nedeniy-
le doğan kazanç ticari kazanç kabul edildiğinden, bu kıymetlerin elden
çıkarılması sırasında değeri, Maliye Bakanlığınca her yıl yayımlanan
yeniden değerleme oranı üzerinden yapılacak değerleme sonucu ulaşıla-
cak değerden az olamayacaktır.
Olayda aktife kayıtlı fabrika binasının tüm demirbaşları ve sa-
bit tesisleri ile birlikte bir bütün halinde satılması sonucunda beyan
edilen satış bedeli; bir yıl önce davacının Halk Bankasından kredi al-
ması sırasında banka eksperlerine yaptırılan değer tespitine ve satış-
tan sonra alıcının Asliye Hukuk Hakimliğinde, kuracağı şirkete ayni
sermaye olarak koymak üzere yaptırdığı değer tespitine göre düşük bu-
lunmuştur.
Kurumlar vergisi matrahının tespiti, gerçeğe en yakın kazancın
belirlenmesi amacına yöneliktir. Bankadan alınacak kredi nedeniyle gü-
vence gösterilen fabrika binası ve müştemilatına değer takdirinde a-
maç, kredi borcunun zamanında ödenmemesi halinde en az hangi değerle
güvence kabul edilebileceğidir. Bu değerin, olağan piyasa koşulların-
daki satış değerini ifade etmeyeceği açıktır. Diğer yönden, aynı fab-
rika binası ve müştemilatına kurulacak bir şirkete ayni sermaye olarak
konulmak üzere değer tespitinin ise sermaye koyma borcunun yerine ge-
tiriliş düzeyi ile ilgili olduğu bilinmektedir. Söz konusu değer tes-
pitlerinin amacı gözardı edildiğinde dahi faturada yazılı satış bede-
linin gerçek bedeli yansıtmadığı sonucuna ulaşılmaktadır.
Dosyada bulunan belgelerden; davacının söz konusu fabrika bina-
sını ... tarihinde ... liraya satın aldığı ve bedeli ihtilaflı satış
tarihinde aktifinde ... lira değerle kayıtlı olduğu tartışmasızdır.
Kurumlar vergisi matrahı yönünden, satıştan sağlanan kazancın gerçeğe
en yakın miktarıyla saptanması önem taşıdığından ve yukarıdaki değer-
lendirmelerden dolayı aktifte kayıtlı değerin de gerçek değeri temsil
etmekten uzak olduğu anlaşılmaktadır.
Gerçek satış bedelinin veya gerçeğe en yakın değerin tespiti
gerekirken vergilemeye, satışa konu fabrikanın başka amaçlarla yaptı-
rılan değer tespiti sonucu saptanan kıymetin esas alınması ticari ve
ekonomik gereklere uygun düşmediğinden bozma kararına uyulmaksızın ve-
rilen ısrar kararında hukuka uygunluk görülmemiştir.
Bu nedenlerle, temyiz isteminin kabulüne, ... Vergi Mahkemesi-
nin, ... günlü ve 1997/440 sayılı kararının bozulmasına, karar veril-
di.
(MS/ES)
|